تیغ کمبود تجهیزات بر گلوی معادن / عقب ماندگی ۳۵ساله ماشین‌آلات
بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی معاونت معدنی وزارت صمت، بیش از ۱۵هزار ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی فرسوده در کشور وجود دارد که عمده این تجهیزات در معادن کوچک مقیاس استفاده می‌شوند. تمامی ماشین‌آلات مذکور عمری بالای ۲۰ سال دارند و حدود ۳۰ تا ۳۵ سال از تکنولوژی‌های روز دنیا عقب مانده‌اند.
به گزارش اکونگار، آمار وزارت صمت می‌گوید سال گذشته مجموع تولید و واردات ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی به بیش از ۴۵۰۰ دستگاه رسید، اما برای رفع کمبود این حوزه باید ۳ سال به صورت متوالی این اقدامات ادامه داشته باشد. در سال جاری هم با وجود تقاضای بالا برای تامین نیاز داخل اتفاق خاصی نیفتاده و در نیمه اول سال آماری در رابطه با واردات و تامین ماشین‌آلات مورد نیاز ارایه نشده است.
در چند سال اخیر همزمان با نوسانات ارزی موضوع ممنوعیت واردات ماشین‌آلات و تجهیزات مطرح شد. دولت برای تامین نیاز داخل تولید کنندگان را ملزم به افزایش تولید کرد؛ اما کارخانه‌های داخلی نه تنها نتوانستند نیاز داخل را برآورده کنند؛ بلکه در تحویل به موقع محصولات هم با چالش رو به رو شدند.
هپکو به دلیل چالش‌ها و مشکلاتی که در رابطه با تولید داشت در سال ۱۴۰۰ و ۱۴۰۱ نتوانست به تعهدات خود عمل کند و همین موضوع باعث که فعالان معدنی درخواست رسمی برای آزادسازی واردات ماشین‌آلات معدنی داشتند.
سریز این مشکلات در حوزه صنعت و معدن منجر به تعطیلی معادن به خصوص معادن کوچک مقیاس، کاهش بهره‌وری در معادن و افزایش حوادث و سوانح شد. سال ۱۴۰۱ معاونت معدنی وزارت صمت موضوع آزادسازی واردات ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی را پیگیری کرد و در اسفند ماه همان سال واردات آزاد شد.
واردات محدود ماشین‌آلات دردی از صنعت معدن دوا نمی‌کند
با وجود آزادسازی واردات ماشین‌آلات و تجهیزات همچنان مشکلات فعالان حوزه معدنی پابرجاست و سدهای قانونی منجر به ادامه ممنوعیت واردات شده است. یکی از این چالش‌ها تامین ارز مورد نیاز و قوانین مرتبط با واردات محصولات است. واردکنندگان ماشین‌آلات و تجهیزات برای تامین ارز مورد نیاز خود با قوانین مرتبط با تامین ارز رو به رو هستند. به همین فعالان حوزه صنعت معدن در نشست با نمایندگان مجلس شورای اسلامی این مشکلات را مطرح و برای برطرف کردن چالش‌های مذکور دنبال راه‌حل هستند.
قوانین سد راه نوسازی تجهیزات و ماشین‌آلات معدنی
در این رابطه جلیل رحیمی‌جهان‌آبادی، نماینده تربت جام به خبرنگار اکونگار، گفت: یکی از عمده‌ترین مشکلاتی که معادن کشور و به تبع آن، معدن‌داران حوزه انتخابیه بنده دارند این است که هم از گرفتن تسهیلات لازم و به موقع از سیستم بانکی برخوردار نیستند و هم به دلیل اینکه واردات ماشین‌آلات پیشرفته و فناوری‌های به روز، آن‌طور که باید و شاید صورت نمی‌گیرد، روند کاری‌شان کُند شده است.
وی افزود: از اینکه ماشین‌آلات، فناوری‌ها و تکنولوژی‌های روز دنیا در حوزه معدن به راحتی به کشور وارد نمی‌شوند، جای تعجب و تامل دارد. متاسفانه قوانینی که ما را دچار محدود کردن واردات ماشین‌آلات و تکنولوژی‌های روز معدنی کرده، باعث بروز این اتفاق در چند سال اخیر شده است.
عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس تصریح کرد: موضوعی که جای تعجب دارد این است که ما خیلی از کالاها را در کشور تولید نمی‌کنیم، اما اجازه واردات را هم در خصوص آن کالاها نمی‌دهیم. این رویکرد را من، تنها سوءمدیریت می‌دانم.
رحیمی‌جهان‌آبادی اظهار داشت: خیلی از همین ماشین‌آلات مورد نیاز معدن‌داران را می‌توان با قیمت مناسب وارد کشور کرد و سپس با درآمد حاصل از سرعت کار و همچنین صادرات مواد معدنی و فرآوری‌شده آن، هم مشکل کمبود ارز برای واردات این ماشین‌آلات را برطرف کرد و هم به طور کلی برای کشور درآمدزایی داشت.
حضور کمرنگ شرکت‌های دانش بنیان در حوزه معدن
وی در پاسخ به اینکه چرا نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه معدن، ناچیز است؟ گفت: یکی از عمده مشکلات شرکت‌های دانش بنیان و کلاً بخش‌های تحقیقاتی در کشور این است که با بازار، بخش صادرات کالاهای تولیدی و کالاهای مصرفی جامعه، ارتباط ضعیفی دارند. خیلی از شرکت‌های دانش بنیان و مراکز تحقیقاتی‌مان می‌توانند کار تحقیقاتی قوی انجام دهند، ولی چون حمایت نمی‌شوند و بازار لازم را ندارند، ارتباط شایسته بین آن‌ها و بخش صنعت اتفاق نمی‌افتد.
نماینده تربت جام در پایان خاطرنشان کرد: خروجی ناچیز شرکت‌های دانش بنیان در همه حوزه‌ها از جمله معدن، نشان از سوءمدیریت‌ها دارد. به طور مثال، صنعت خودروسازی ما که عمر آن بیش از چهار دهه است، اگر از نظر محققان و کارشناسان استفاده و شرکت‌های دانش بنیان را بیشتر وارد گود می‌کردند، وضع‌شان این نبود.
معادن از تجهیزات فرسوده رنج می‌برند
سال گذشته معاونت معدنی وزارت صمت در حمایت از واردات ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی در جمع نمایندگان خانه ملت گفت« به مدت ۱۰ سال به جای اینکه سالانه ۵ هزار ماشین آلات از محل تولید و واردات تأمین شود، ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ دستگاه تأمین و واردات شده و برخی شرکتها مانند هپکو دچار مشکل بودند و چه بسا جلوی واردات نیز گرفته شده بود.»
در این رابطه فتح‌الله توسلی، نماینده بهار و کبودرآهنگ در مجلس یازدهم به خبرنگار اکونگار، گفت: به دلیل تحریم‌های اقتصادی که علیه ایران وضع شده و مشکلاتی که در حوزه معدن داریم، بسیاری از ماشین‌آلات معدنی کشورمان که در معادن به کار گرفته می‌شوند، قدیمی است. این اتفاق، هم باعث اصطحلاک و هم از بین رفتن مواد معدنی می‌شود. اینکه بسیاری از ماشین‌آلات معدنی، فرسوده است یک واقعیت غیرقابل انکار است.
وی افزود: واردات ماشین‌آلات معدنی به منظور افزایش بهره‌وری در برخی موارد، ضروری است، زیرا شرکت‌های تولیدی حاضر در کشور، توان پوشش همه نیاز معدن‌داران را ندارند. ثانیاً دانش فنی که در دنیا برای ساخت ماشین‌آلات معدنی استفاده می‌شود در کشورمان به دلیل محدودیت‌هایی که داشتیم، وجود ندارد.
عضو کمیسیون اقتصادی مجلس تصریح کرد: یکی دیگر از مشکلات در حوزه معدن این است که بهره‌برداران معدن هم به تعهدات‌شان عمل نمی‌کنند، یعنی در قالب قانون معادن، به مسئولیت‌های اجتماعی خودشان که باید در منطقه عمل کنند، تن نمی‌دهند و عملاً به محیط زیست و منابع طبیعی منطقه آسیب زده‌اند و مردم ساکن در منطقه معدنی از این بابت به شدت ناراحت هستند و گله دارند.
نظارت دولت در حوزه معدن نیاز است
توسلی اظهار داشت: امسال هم، در قانون داریم که معدن‌داران باید بخشی از درآمد خود را در منطقه واقع شده معدن هزینه کنند که تا همین امروز، خیلی از معدن‌داران به این قانون تمکین نکرده‌اند که ضرورت دارد دولت هم نظارت جدی‌تری داشته باشد.
وی در پاسخ به اینکه چرا حضور و سهم شرکت‌های دانش بنیان در حوزه معدن ناچیز است؟ گفت: بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان باید خیلی زودتر از این‌ها اتفاق می‌افتاد و معدن‌داران باید از علم این افراد، استفاده حداکثری کنند. باید ارتباط شایسته‌ای بین دانشگاه، نخبگان و عوامل تاثیرگذار در معدن برقرار شود تا سرعت و پیشرفت کار، به مراتب بیش از گذشته شود.
