نیاز جدی معادن به ماشینآلات / تجهیزات به‌روز معدنی چه زمانی وارد کشور می‌شوند؟
درحالی که یک ماه از اعلام شرایط واردات ماشینآلات معدنی به کشور می‌گذرد؛ اما هنوز خبری از واردات و حضور دستگاه‌های سنگین در این صنعت نیست.
اکونگار، فهیمه اکبری صحت-ماشین آلات معدنی در ایران باتوجه به تشدید تحریم‌ها، افزایش نرخ ارز در کشور و مشکلات حمل و نقل بین‌المللی پول بیشتر فرسوده و هزینه‌بر هستند. درحالیکه دولت سیزدهم از ابتدای فعالیت تا کنونی وعده واردات ماشینآلات راهسازی و معدنی را به فعالان اقتصادی کشور داده است؛ اما همچنان صنعت معدن و راهسازی را کمبود ماشین دست و پنجه نرم می‌کند.
شرایط برای ورود ماشینآلات و تجهیزات مهیاست؟
روز چهارم شهریورماه سال جاری وزارت صمت طی نامه‌ای به گمرک جمهوری اسلامی شرایط ورود ماشینآلات معدنی به کشور را اعلام کرد. گمرک ایران در بخشنامه‌ای مشخصات ماشین آلات راهسازی و معدنی که امکان ورود موقت دارند را اعلام کرد. همچنین صرفاً ماشین آلات راهسازی و معدنی دارای شرایط و ضوابط اعلامی امکان ورود موقت را دارند.
در این بخشنامه آمده است: پیرو بخشنامه مورخ ۶ فروردین ۱۴۰۲ موضوع تفویض اختیار ورود موقت ماشین آلات راهسازی و معدنی، با عنایت به نامه مورخ ۲۴ اردیبهشت ۱۴۰۲ دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صمت و نامه‌های مورخ ۱۶ اردیبهشت ۱۴۰۲ و ۲۸ تیر ۱۴۰۲ دفتر ماشین آلات و تجهیزات کشاورزی، ساختمانی و معدنی وزارت مزبور شرایط ورود ماشین آلات راهسازی و معدنی جهت اقدام لازم با رعایت کلیه مقررات مربوطه و سایر مفاد بخشنامه یاد شده به شرح زیر اعلام می‌شود:
۱. ماشین آلات راهسازی و معدنی مانند بیل مکانیکی، لودر، گریدر و بولدوزر و… (gross vehicle weight (g.v.w به وزن ماشین در حالت آماده به کار گفته می‌شود که شامل وزن ماشین، مخازن سوخت، دیگر مایعات مورد نیاز و راننده است. این مشخصه در کاتالوگ‌ها در قالب operating weight نیز بیان می‌شود.
۲. در دامپتراک ها و تراک های معدنی، وزن بارگیری به میزان مجاز بار که توسط سازنده ماشین مشخص شده، گفته می‌شود.
تعداد محدود شرکت‌های تولیدکننده ماشینآلات معدنی در کشور
ماشینآلات و کابرد آن نشانگر پویایی و ظرفیت بالای فعالیت در یک معدن به شمار می‌رود. در تمامی کشورهای دنیا استفاده از ماشینآلات به روز و کارآیی آن در صنایع را یکی از نشانه‌های توسعه اقتصادی می‌دانند. در کشورمان نیز معادن متعددی وجود دارد که می‌تواند تبدیل به عامل توسعه اقتصادی شود. معادن کشورمان در سال‌های اخیر به صورت جدی با ضعف در تامین ماشینآلات معدنی رو به رو شده‌اند. متاسفانه با وجود انجمن تولیدکنندگان و واردکنندگان ماشینآلات معدنی در کشور، تعداد شرکت‌های فعال در این زمینه به انگشتان دست هم نمی‌رسد و تولید ماشینآلات معدنی در ایران یک رویا شده است.
در سال‌های اخیر به دلیل فشار مضاعف تحریم‌ها، افزایش نرخ ارز و چالش‌های تولید ماشینآلات معدنی در ایران نه تنها به مرحله تولید نرسیده‌اند؛ بلکه واردات آن هم با مشکل جدی رو به رو شده است.
معادن کشور به ۳هزار دستگاه و ماشینآلات معدنی نیاز دارند
بر اساس اعلام رسمی وزارت صمت، باتوجه به نیاز صنعت معدن، ۳۰۰۰ ماشینآلات معدنی نیاز کشورمان است. باتوجه به شرایط موجود هنوز هیچ شرکتی داخلی به صورت جدی نمی‌تواند این نیاز بخش معدن را پوشش دهد. در چند سال گذشته و یک مقطعی هپکو در همکاری با شرکت‌های بین‌المللی اقدام به تولید ماشینآلات معدنی در ایران کرد، اما پس از آن به دلیل مشکلاتی که ایجاد شد تولید قطع شد. واردات مشروط به قرارداد با هپکو است. معدن‌هایی که بیش از ۴ الی ۵ دستگاه نیاز داشته باشند به شرطی مجوز واردات می‌‌گیرند که قرارداد با هپکو ببندند.
واردات نیاز بازار داخل را تامین نمی‌کند
از سوی دیگر بر اساس اعلام رسمی معاونت معدنی وزارت صمت در سال گذشته حدود ۵۰۰ دستگاه ماشینآلات معدنی وارد کشور شده‌اند و واردات تنها توانسته است حدود یک ششم نیاز بازار داخل را پوشش دهد.
از این میزان ماشینآلات معدنی وارد شده به کشور حدود ۲۰۰ دستگاه در اختیار فعالان بخش خصوصی قرار گرفته است و مابقی به شرکت‌های بزرگی داخلی تخصیص داده شده است.
درحالیکه فعالان بخش خصوصی به صورت جدی تقاضای واردات ماشینآلات معدنی به ایران را کرده‌اند؛ نمایندگان مجلس در واکنش به این موضوع عنوان می‌کنند که باید از تولید داخل حمایت شود.
در سال ۱۴۰۰ موضوع واردات ۱۰ هزار دستگاه به کشور مطرح شد که اعضای کمیسیون صنایع در واکنش به این موضوع مطرح کردند که مجوز واردات ۱۰ هزار دستگاه ماشینآلات معدنی اولین دغدغه‌ای که ایجاد می‌کند بار هزینه ارزی بسیار سنگین است در حالی که تولید داخل این ماشینآلات می تواند حجم قابل توجهی از نیاز ارزی را کاهش دهد.
این درحالیست که بر اساس اعلام رسمی اتاق بازرگانی ایران معادن کشور به حدود ۲۵هزار دستگاه نیاز دارند. چنانچه تامین ۲۵هزار دستگاه ماشینآلات معدنی در ایران با ارزش تقریبی ۵/ ۱میلیارد دلار انجام شود، ارزش مواد معدنی تولیدشده به ۵میلیارد دلار می‌رسد که ارزش‌افزوده آن، تنها در بخش فولاد معادل ۲۲میلیارد دلار خواهد بود.
معادن کوچک به ۱۱ هزار دستگاه و ماشینآلات معدنی نیاز دارند
بر اساس آمار معادن کوچک مقیاس کشور نیاز به ۱۱ هزار دستگاه ماشینآلات معدنی دارند که با تامین ماشینآلات معدنی در ایران می‌تواند به اهداف افق ۱۴۰۴ که تولید ۷۰۰ میلیون تن مواد معدنی در سال است، دست پیدا کرد.
استخراج مواد معدنی، وابستگی مستقیمی به ماشینآلات معدنی دارد. بخش‌های حفاری، بارگیری و باربری در مجموع بیش از ۷۰درصد هزینه‌های عملیاتی معدن‌کاری (معادن فلزی) را به خود اختصاص می‌دهند که به‌‌‌طور عمده با ماشینآلات معدنی انجام می‌شوند.
با توجه به حجم بالای تقاضای ماشینآلات معدنی در ایران لازم است در کنار پیش‌برد اهداف تولید ماشینآلات معدنی در داخل، مسیر واردات و تامین آنها تسهیل شود. افزون بر این، در اولویت قراردادن قطعه‌‌‌سازی، ساخت یا مونتاژ ماشینآلات معدنی در داخل و توجه به اتوماسیون و هوشمندسازی نیز می‌تواند به تسهیل تامین ماشینآلات معدنی کمک کند