شهری که باید الگوی جهان برای اجاره نشینی مسکن شود
در حالی دنیا از افزایش فلج‌کننده اجاره‌بها رنج می‌برد، سیاست‌های رادیکال پایتخت اتریش در حوزه مسکن می‌تواند الگو باشد.
به گزارش اکونگار به نقل از اکوایران؛ معروف‌ترین کنسرت سال نوی جهان در وین، زیر سقف طلایی سالن کنسرت قرن نوزدهمی موزیک‌فِرهاین اجرا و برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان پخش شد. وین یعنی موسیقی کلاسیک؛ زیرا خانه مشاهیری مانند هایدن، موتزارت، بتهوون و شوبرت بود. همچنین شهری است که با قهوه‌خانه‌ها پیوند خورده است. جایی که در اوایل قرن بیستم هنرمندان، نویسندگان، فیلسوفان و سیاسیون رادیکال، از جمله کلیمت، زوایگ، ویتگنشتاین، فروید، تروتسکی و حتی هیتلر، گرد هم می‌آمدند. وین بعدها به عنوان شهر خط مقدم جنگ سرد، به شهر جاسوسان مشهور شد.
بنابر گزارش فایننشال تایمز، اما وین چهره دیگری نیز دارد؛ نسخه‌ای قرن بیست و یکمی که بیشتر گردشگران متوجه آن نمی‌شوند. شهرت این نسخه معاصر وین، به خاطر کیفیت بالای زندگی و تداوم صدرنشینی در فهرست زیست‌پذیری جهانی است.
ایوان کراستف، دانشمند علوم سیاسی از مؤسسه آی‌دبلیوام که خانه خود را ده سال پیش در پایتخت اتریش ساخت، می‌گوید: با زندگی در وین می‌توانید در هر قرنی که بخواهید زندگی کنید.
می‌توانید در عرض یکی دو ساعت با قدم‌زدن در خیابان‌های سنگ‌فرش‌شده قرون‌وسطایی و گذشتن از سازه‌های دوران هنر نو و وین مدرن، سفر در زمان را تجربه کنید؛ سپس به کمک شبکه ارزان اما کارآمد حمل‌ونقل عمومی، از خانه‌های قرن بیست و یکمی حظ ببرید به بناهای طراحی‌شده توسط زُها حدید برسید (کسی که اولین پروژه‌اش در وین را در دهه ۹۰ دریافت کرد).
به گفته واحد اطلاعات اکونومیست، امتیاز زیست‌پذیری یک شهر بر اساس چندین عامل محاسبه می‌شود؛ مراقبت‌های بهداشتی، فرهنگ، محیط‌زیستت، آموزش، زیرساخت‌ها و امنیت. وین تقریباً در تمام آن‌ها صدرنشین است.
اتریش، در کنار دانمارک و فرانسه، بالاترین نرخ مالیات بر درآمد شخصی در اروپا را دارد، افرادی که بیش از ۹۰ هزار یورو درآمد دارند، باید ۵۰ درصد مالیات بپردازند.
اما در عوض، آورده زیادی برایشان دارد. شهرهایی مثل لندن و نیویورک عملاً به خاطر هزینه بالا، برای هرکسی غیر از ثروتمندان، غیر قابل سکونت شده‌اند؛ آیا این شهرها می‌توانند از موفقیت وین درس بگیرند؟
تابستان گذشته از لندن به وین نقل مکان کردم و از دیدن هزینه پایین ۱ یورویی برای حمل‌ونقل عمومی، شگفت‌زده شدم. اما کارت یک‌ساله سفر داخلی لندن (مناطق ۱ تا ۳) بیش از ۱۸۰۰ پوند (حدود ۵ پوند در روز) آب می‌خورد. همچنین رایگان بودن شرکت در رویدادهای فرهنگی متنوع، از سخنرانی نویسندگان مطرح گرفته تا سینماهای روباز، برایم خیلی جالب بود.
ورونیکا کاپ‌هاسلر، وزیر فرهنگ و دانش وین که قبل از ورود به سیاست، از اهالی تأتر بود می‌گوید: فرهنگ در خون وین است. ما برای در دسترس بودن آن، پول زیادی سرمایه‌گذاری کردیم. هیچ‌کس نباید از این ثروت فرهنگی محروم باشد.
کاپ‌هاسلر به اینکه افراد تحت پوشش کمک‌های دولتی، بلیت رایگان دریافت می‌کنند، افتخار می‌کند. در دوران پاندمی او یک جشنواره موسیقی در فضای آزاد راه انداخت که حتی اکنون نیز هر شش هفته در میادین شهر، ساختمان‌های دولتی و خانه افراد سالمند برگزار می‌شود.
اما چیزی که وقتی به وین نقل مکان کردم برایم شگفت‌انگیز بود، معقول بودن اجاره‌بهای اینجا در مقایسه لندن و نیویورک و اکثر پایتخت‌های اروپایی بود. دلیل آن سیاست‌های رادیکال شورای شهر وین برای مسکن عمومی است. حدود ۶۰ درصد جمعیت شهر، از جمله خانواده‌های طبقه متوسط در خانه‌های یارانه‌ای باکیفیت زندگی می‌کنند. برعکس لندن، پرستاران، معلمان و کارمندان دولتی می‌توانند از پس زندگی در مرکز شهر برآیند.
رقابت بر سر خانه‌های اجاره‌ای در لندن به بالاترین حد خود رسیده است. طبق گزارش شرکت بریتانیایی املاک و مستغلات رایت‌موو، متوسط اجاره ماهانه در لندن با رشد ۱۶ درصدی نسبت به سال گذشته، ۲۳۴۳ پوند است. متوسط اجاره‌بهای ماهانه در محله منهتن نیویورک نیز با ۱۹ درصد افزایش، ۵۲۰۰ دلار است.
دسترسی گستره به مسکن یارانه‌ای در وین، اجاره‌بهای بخش خصوصی را تعدیل کرده است. طبق شاخص اجاره میتشپیگِل برای سال ۲۰۲۲، متوسط اجاره ماهانه یک آپارتمان ۶۰ متری ۷۶۷ یورو است؛ اجاره خانه‌های دولتی نیز به مراتب پایین‌تر است. به علاوه، مستأجران در برابر افزایش اجاره‌بها و حتی اجبار به تخلیه منزل، مصونیت و اطمینان بالایی دارند. داشتن سقف بالای سر با یک قیمت معقول، مؤلفه مهمی برای احساس امنیت و خوشحالی به شمار می‌آید؛ حتی برخی اقتصاددان‌ها استدلال کرده‌اند که بر بازدهی نیز اثر مثبتی دارد. در سراسر لندن، متوسط مبلغ اجاره، حدود ۴۰ درصد از درآمد خالص فرد را شامل می‌شود.
برای درک سیاست مسکن وین، باید به پایان جنگ جهانی اول و پیدایش اتریش برگردیم. امپراتوری خاندان هابسبورگ فروپاشید و وین یک‌شبه از یک شهر ثروتمند سلطنتی، به پایتخت پرجمعیت یک کشور کوچک اروپایی تبدیل شد. یک‌چهارم مردم شهر بی‌خانمان بودند. برخی حاضر شدند بر خلاف استخوان‌سوز زمستان، در جنگل‌ها کلبه بسازند.
وولفگنگ مادرتانر، تاریخ‌دان توضیح می‌دهد: وین یک شهر رو به مرگ بود. از نظر اقتصادی در حال مردن بود؛ مردم نیز از بیماری‌هایی مثل سِل، به علت فراگیری به آن لقب بیماری وینی داده بودند، تلف می‌شدند.
اما دقیقاً ۱۰۰ سال پی، در سال ۱۹۲۳، شورای شهر وین که توسط حزب سوسیال دموکرات اداره می‌شد، تصمیم مبتکرانه‌ای برای ساخت ۲۵ هزار مسکن دولتی برای فقرا اتخاذ کرد؛ بودجه آن از طریق مالیات‌های جدید بر زمین، اجاره و کالاهای لوکس تأمین می‌شد.
مادرتانر با توضیح اینکه با ایجاد قانون اساسی فدرال جدید تحت جمهوری نخست اتریش، وین به یک استان خودمختار تبدیل شد، افزود: آن‌ها از نوشیدنی‌ها گرفته تا مکان‌های تفریحی، رستوران‌های مجلل، مسابقات اسب‌دوانی و خودروها مالیات می‌گرفتند.
خودمختاری وین اهمیت زیادی داشت. زیرا آن‌ها توانستند مالیات‌ها افزایش دهند و با این کار، پایتخت اتریش کاتولیک‌نشین که دِژ کاپیتالیسم بود به یک شهر سوسیالیست تبدیل شد. به غیر از ۷ سال سلطه آلمان نازی، از آن زمان همین‌طور باقی مانده است.
از دهه ۲۰ قرن ۲۰، شهر تأکید زیادی بر ضدعفونی‌کردن و پاکیزگی آپارتمان‌ها داشت و تمام باشگاه و استخر برای مستأجران رایگان بود.
یکی از اولین شهرک‌های مسکونی که ساخته شد «کارل مارکس هوف» نام دارد که هنوز در وضعیت فوق‌العاده‌ای قرار دارد. این شهر برای نگهداری از بناهای عمومی پول زیادی خرج می‌کند که در ظاهر آن‌ها هویدا است. دو بار در هفته، موزه وین سرخ توری از این ساختمان‌ها برگزار می‌کند.
جولیا اِسشِرانز، تاریخ‌دان و راهنمای تور می‌گوید: آن‌ها می‌خواستند خانه‌هایی به صرفه، بهداشتی و زیبا بسازند. آن‌ها باور داشتند که حق دسترسی به زیبایی نباید تنها برای ثروتمندان باشد.
در نهایت، شهر بزرگ‌ترین معماران روز را دعوت استخدام کرده و آثار هنری زیادی را در معرض دید عموم نصب کردند. چپ‌گراها از آن به عنوان کاخ ورسای کارگران یاد می‌کنند. اما راست‌گراهای به خاطر ناراحتی طبقه مرفه از عظمت آن، گله‌مندند.
شهر دیگری نمی‌شناسم که مسکن دولتی آن یک جاذبه توریستی باشد. اما در وین، گردشگران برای دیدن هاندرتواسرهاوس، یک مجتمع مسکونی دولتی رنگارنگ پوشیده‌شده از موزاییک و گیاهان هجوم می‌برند. تقریباً هر توسعه و تغییر منازل به رقابتی معماری تبدیل شده است که جای یک‌نواخت کردن شهر به همانند معماری زبره‌کاری سیمانی شهرهای اروپایی، به آن زیبایی متنوعی می‌بخشد.
مایک نووکنی، معمار و نویسنده که تفاوت‌های سیاست مسکن دولتی لندن و وین را ثبت کرده است، می‌گوید: شورای شهر وین تلاش زیادی برای اجتناب از گتوها و ساختن جوامع مختلط انجام می‌دهد.(به مناطق فقیر شهری که بیشتر، مهاجران یا اقلیت‌ها در آن ساکنند گتو گفته می‌شود.)
در وین، شاهد شکاف بزرگی که در بریتانیا بین مالکان و مستأجران وجود دارد، نیستیم. مسکن دولتی در وین انگ نیست. مردم به آن افتخار می‌کنند.
از زمانی که مارگارت تاچر سیاست «حق خرید» را در سال 1980 اعلام کرد که به مستأجرین اجازه می‌داد خانه‌های دولتی که در ساکن بودند را بخرند، عرضه مسکن مقرون‌به‌صرفه در بریتانیا کاهش یافت. طبق داده‌های رسمی، امروز حدود 20 درصد از جمعیت لندن به یک نحوی، در مسکن یارانه‌ای زندگی می‌کنند، در حالی که این رقم در وین 60 درصد است.
در دهه 1920، زندگی سالم یکی از ستون‌های سیاست مسکن وین بوده است. تصور اینکه کودکی در وین به دلیل قرارگرفتن در معرض کپک سیاه جان خود را از دست بدهد، دشوار است. شهر مصمم است که آپارتمان‌ها به خوبی عایق‌بندی شده و تهویه مناسب داشته باشند و باشگاه‌های ورزشی و استخرهای شنا در دسترس مستأجران قرار بگیرند.
در یکی از جدیدترین طرح‌های توسعه مسکن دولتی در وین، روی پشت‌بام‌ها برای ساکنین استخر ساخته‌اند. بر اساس قوانین تصویب شده از آغاز سال ۲۰۰۰، ۵۰ درصد از تمام طرح‌های توسعه جدید باید فضای سبز باشد.
مایکل لودویگ، شهردار وین دوست دارد خط‌مشی او با نیاکان رادیکالش در دهه ۲۰ تفاوت داشته باشد. اما این کار، تاریخچه تاریک وین از دهه ۳۰ میلادی که به دست نازی‌ها افتاد تا پایان جنگ سرد را نادیده می‌گیرد. بسیاری از خلاقان و روشنفکران آن زمان یهودی بودند. فقدان این همه معماران، دانشمندان و موسیقی‌دان‌ها ضربه بزرگی وارد کرد.
همچنین در سال ۱۹۴۵، وین به خط مقدم جنگ سرد بین بلوک شرق و غرب تبدیل شد که تنها ۵۰ کیلومتر از پرده آهنین فاصله داشته و دسترسی از مسیرهای تجاری قدیمی اروپای مرکزی و بالکان قطع شد. این شهر به مکانی برای جاسوسی و دسیسه تبدیل شد؛ اما ثروتی به همراه نیاورد. پایه مالیات و جمعیت کاهش یافت. جوان‌ها رفتند و پیرها ماندند.
دانیل کهلمان، رمان‌نویس که قبل از نقل مکان به برلین در وین بزرگ شده بود، گفت: وینِ امروز از دوران کودکی‌اش غیر قابل تشخیص است، زمانی که خاکستری، تک‌فرهنگی، افسرده‌کننده و بدون زندگی شبانه بود. دو نقطه عطف تاریخی تغییراتی را ایجاد کردند؛ فروپاشی دیوار برلین و پیوستن اتریش به اتحادیه اروپا در سال ۱۹۹۵.
با اتصال دوباره به قلمروهای سابق امپراتوری اتریش، وین رونق یافت. مهاجران شرق و بالکان به شهر آمده و آن را دوباره ساختند. وین در حال حاضر یکی از بزرگ‌ترین شهرهای اتحادیه اروپا بوده و با جمعیت جوان و متنوع، سریع‌ترین رشد را در منطقه دارد.
علی‌رغم مهاجرت بالا به وین، و برخلاف شعارهای جناح راست در زمان انتخابات، تنش بین اتریشی‌ها و مهاجران بر سر مسکن نسبتاً کم است. این را با اخبار نشریات زرد بریتانیایی مقایسه کنید که برخی مهاجرانی در صف دریافت منزل دولتی از بقیه جا می‌زنند. معاون سابق شهردار، ماریا واسیلاکو که خود یک مهاجر یونانی بوده، معتقد است که این عدم تنش، دلایل تاریخی دارد: برای صدها سال وین مرکز یک امپراتوری چند قومیتی بود.
اما با افزایش جمعیت، در دهه گذشته، اجاره‌بهای بخش خصوصی به میزان قابل توجهی افزایش یافت. با افزایش قیمت زمین، این نگرانی وجود دارد که شهر نتواند مسکن دولتی کافی برای برآوردن تقاضای آتی بسازد.
واسیلاکو معتقد است شورای شهر باید سیاست فعالانه زمین را ادامه دهد؛ طبق آن، بیشتر از ۱۵۰ آپارتمان ساخته شود تا به واسطه دو سوم آن، برابری اجتماعی رعایت شود. وی افزود: اکنون بخش‌های بسیاری از قسمت تاریخی که قبلاً میزبان مهاجران بود، در حال رونق و زیبا شدن هستند. بخش خصوصی در حال بازسازی این ساختمان‌های قدیمی بوده و آن‌ها را به مالکان مستقر می‌فروشد.
انواع مختلفی از مسکن دولتی در وین وجود دارد؛ گمایندِبائو، آپارتمان‌های شورای شهر بوده که توسط شهر و بر اساس یک سیستم امتیازی تخصیص می‌یابد. مسکن‌های تعاونی‌ها، مسکن‌های گروهی هستند که ساکنان سهام آن‌ها را می‌خرند. آپارتمان‌های یارانه‌ای نیز توسط شرکت‌های توسعه دولتی - خصوصی با سرمایه‌گذاری شهر ساخته می‌شوند. بیشتر اینها در زمین‌های بلااستفاده ساخته می‌شوند.
