«اکونگار» پیامدهای تحولی مهم در بازار کار را بررسی می‌کند
وزیر کشور: مهاجرین غیرقانونی باید کشور را ترک کنند / بازار مشاغل سخت از کارگران افغان خالی می‌شود؟
در حالی که وزیر کشور صحبت از بازگرداند مهاجران افغان به کشورشان می‌کند، بررسی‌ها نشان می‌دهد که آنها در ایران بیشتر در مشاغل سخت با حداقل حقوق فعالیت می‌کنند.
به گزارش اکونگار، وزیر کشور در حاشیه نشست هیات دولت با بیان این‌که «مهاجرین غیرقانونی باید کشور را ترک کنند» گفت: باید سازوکار قوی‌تری پیش‌بینی کنیم تا با افرادی که بازگردانده می‌شوند و دوباره برمی‌گردند، برخورد شود.
احمد وحیدی با تاکید بر این‌که «نباید افغانستان‌ستیزی در ایران رخ دهد» اظهار داشت: در بین آنها هم متخلفانی وجود دارد که در زندان هستند. ارتباط موضوع مهاجرین و آب در مورد طالبان خیلی جدی نیست.
چند مهاجر افغان در کشور وجود دارد؟
بر اساس آمار اعلام شده از سوی وزیر کشور، نزدیک به 6میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند، این در حالی است که آمارهای غیر رسمی از حضور 8میلیون افغانستانی در کشور خبر می‌دهند. دیده بان مهاجرت علام کرده است که در نیمه دوم سال 2022 و همزمان با به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان نزدیک به 920هزار مهاجر افغان به ایران آمده‌اند.
نمودار زیر روایت کمیسیار عالی مهاجرت، از حضور مهاجران افغان در ایران طی سه سال اخیر را نشان می‌دهد.
آماره‌های دیده بان مهاجرت می‌گوید«در نیمه اول سال 2023 حدود 233000 افغانستانی با مدارک معتبر مسافرتی به ایران آمده‌اند. میانگین تردد روزانه 1288 نفر بود. از اواسط ماه مه تا پایان ژوئن، تقریباً 1200 تا 1500 افغانستانی فاقد مدرک (عمدتاً مردان مجرد و گروه های کوچک خانواده) از طریق گذرگاه‌های غیررسمی به صورت هفتگی به ایران رفته‌اند. گزارش کمیساریا عالی مهاجرت نشان می‌دهد حدود ۸۲ درصد از ترددهای افغانستانی‌ها به ایران از گذرگاه‌های رسمی و به صورت غیرقانونی صورت می‌گیرد. در حالی که حدود ۹۶ درصد ترددها به پاکستان از گذرگاه‌های رسمی و به شکل قانونی انجام می‌گیرد.
آمارهای کمیساریای عالی پناهندگان نشان می‌دهد از نظر قومیت افغانستانی‌هایی که از سال ۲۰۲۱ تا جولای ۲۰۲۳ به ایران مهاجرت کرده‌اند حدود ۳۶ درصد هزاره، ۳۴ درصد تاجیک و ۱۴ درصد هم پشتون است.
روزنامه جمهوری اسلامی در تیرماه سال جاری گزارشی را منتشر کرد که بر اساس آن آمارهای غیر رسمی می‌گویند از هر 3مهاجر افغانی در کشور یک نفر طالبان است.
کارگران افغانستانی در ایران کدام مشاغل را از آن خود کرده‌اند؟
کمیساریای عالی پناهندگان در گزارشی آورده است که مهاجران افغان در ایران به مشاغلی مانند کارگری ساختمان، خیاطی و نساجی، کارگر حوزه کشاورزی می‌پردازند. روزنامه جمهوری اسلامی در مهرماه سال جاری گزارشی را منتشر کرد که در آن مدعی شده است که نزدیک به 70هزار مهاجر افغان کارگر شهرداری تهران هستند.
مشاغل سخت با حقوق ناچیز سهم کارگران افغانستانی در ایران
یکی از مهمترین دلایل تمایل کارفرمایان به استفاده از مهاجران افغان به عنوان کارگر این است که این افراد در سخت‌ترین مشاغل هم فعالیت می‌کنند. کارگران افغانستانی در ایران با حداقل دستمزد و در ساعت‌های طولانی کار می‌کنند. یکی دیگر از مورادی که باید به آن اشاره کرد این است که کارگران افغانستانی در ایران از حق بیمه، مسکن و سایر حقوق برخوردار نیستند و در بیشتر مواقع با کمترین حقوق حاضر به کار هستند.
مهاجران در کدام استان‌ها بیشتر حضور دارند؟
مهاجران افغان در بیشتر مواقع حاشیه تهران را به عنوان سکونتگاه اصلی انتخاب کرده و پس از آن استانهای خراسان رضوی، اصفهان، البرز، قم، کرمان و فارس بیشترین مهاجران افغان را در دل خود جای داده است.
افزایش شدید حضور افغانها در کشور به یک موضوع بحث برانگیز در فضای مجازی تبدیل شد. راه‌اندازی کارگزار و جمع آوری امضا برای اخراج مهاجران افغان یکی از مهمترین پویش‌های اخیر در فضای مجازی بود.
فضای مجازی علیه مهاجران
بسیاری از مردم با رویکرد منفی در رابطه با حضور مهاجران غیرقانونی افغان در کشور معتقدند بودند که رشد این مهاجرت‌ها علاوه بر بالارفتن میزان استفاده از یارانه‌های پنهان به خصوص در بحث آب، نان و انرژی مخاطرات جدی در حوزه مشاغل و امنیت را به وجود می‌آورد.
روزنامه جمهوری اسلامی در مهرماه سال جاری گزارشی را منتشر کرد که بر اساس آن با یک حساب سرانگشتی مهاجران افغان سالانه 30هزار میلیارد تومان یارانه نان و گاز و برق و ... دریافت می‌کنند.
یکی از موراد دیگری که در این گزارش به آن تاکید شده، حضور مهاجران در حاشیه‌های شهر است. برای مثال آمار رسمی می‌گوید 15هزار افغانی فقط در کهریزک زندگی می‌کنند. متاسفانه در این محدوده بسیاری از بنگاه‌های املاک دارای مجوز نیستند و به راحتی به مهاجران غیرقانونی خانه اجاره می‌دهند.
همین موضوع ممکن است علاوه بر تهدیدهای اقتصادی مانند افزایش بی رویه قیمت اجاره بها در حواشی شهر، تهدید امنیتی هم برای کشور به وجود آورد.
همزمان با قتل داریوش مهرجویی و انتشار خبر افغان بودن قاتلان، موج افغان ستریزی در کشور دوباره اوج گرفت و روزنامه فرهیختگان در گزارشی نوشت: بررسی‌های از یک داده‌کاوی شبکه‌های اجتماعی درباره مساله مهاجران افغانستانی نشان می‌دهد علی‌رغم آنکه سهم رویکرد منفی در محتوای مرتبط با افغانستانی‌ها در ماه‌های ابتدایی سال ١۴٠٢ حدود ٢٠ درصد بوده اما در یک ماه اخیر به بالاتر از ۵٠ درصد رسیده است.
در این گزارش آمده است که بررسی‌ها نشان می‌دهد در زمان درگیری مرزی بین ایران و افغانستان در خردادماه، ١۵ درصد مطالب ابراز خشم از افغانستانی‌ها بود، در نیمه اول مهرماه ۵۶ درصد و دو روز بعد از قتل مهرجویی ۵۸ درصد محتوا، مطالبه اخراج افغانستانی‌ها و ابراز نفرت از حضور آنها در کشور شد.
افزایش تقاضا در حاشیه تورم به نام افغانها به دلیل تورم
در چند روز اخیر پویش‌های مختلفی در شبکه‌های اجتماعی راه‌اندازی شده است که فعالان در آن خواستار اخراج افغانها از کشور شده‌اند.
کمیساریای عالی پناهندگان مهمترین دلایل اخراج افغانها از ایران را، فقدان مدارک اقامتی (۸۷ درصد) و ورود غیرمجاز به کشور (۱۳ درصد) دانسته است.
درحالی که عده‌ای تصور می‌کنند، حضور بیش از حد مهاجران در حاشیه شهر منجر به افزایش قیمت مسکن شده است، کارشناسان مهاجرت معتقدند که بیشتر این افراد از حضور خانواده‌های خود محروم هستند و در اکثر مواقع سرپرست خانوار برای کارگری به ایران مهاجرت کرده است. این افراد کسانی هستند که پس از حضور طالبان در افغانستان شرایط فعالیت نداشتند و با حداقل‌های موجود حاضر به کارگری در ایران هستند.بیشتر مهاجران در ایران به پناه آمده‌اند. از سوی دیگر آنچه منجر به افزایش قیمت مسکن در حاشیه شهرها به دلیل تورم افسارگیسخته چند سال اخیر است. بر اساس اعلام مرکز آمار در ابتدای سال جاری مهاجرت به حاشیه شهر از 4درصد به 5درصد رسیده و بیشتر مردم به دلیل افزایش سرسام آور قیمت مسکن در شهرها به حاشیه‌ها پناه آورده‌اند. این درحالی است که عده‌ای تصور می‌کنند، حضور مهاجران در حاشیه‌ها منجر به افزایش تقاضا در این مناطق شده است.
فصل‌های مشترک ایران و افغانستان فرهنگی انکار نشدنی است
در واکنش به تشدید رویکرد افغان ستیزی
برخی معتقدند سوای ضرورت نگاه انسانی و اخلاقی به چالش مهاجران و پناهندگان افغان ، نباید فراموش کرد که مردم دو کشور دارای ریشه های فرهنگی و مذهبی مشترکی هستند و همین مهم، موجب می شود تا نتوان برخورد دفعی با افغان ها داشت. کشورشان دارای فرهنگ و ریشه مشترک با ما هستند. بویژه آنکه آنان از سرناچاری و به دلیل شرایط سخت و دشوار و حتی مخاطرات جانی، حاضر به حضور قانونی و غیرقانونی در ایران شده‌اند. گروهی نیز به اهمیت حضور افغان ها در بازر کار ایران تاکید دارند و یادآور می شوند، آنان بسیاری از مشاغل سخت را که اغلب ایرانیان مایل به اشتغال در آنها نیستند، عهده‌دار شده‌اند و با دستمزد نه چندان زیاد و گاهی ارزان ضمن سختکوشی، انیروی انسانی مورد نیاز این بازارها را تامین می‌کنند. در این میان، طیفی نیز با نفی هر دو رویکرد ماندن یا اخراج گسترده افغانها، راهکار ساماندهی مهاجران افغان و صدور کارت‌های هویتی را پیشنهاد می‌کنند تا از مزایای حضور آنان استفاده و مهاجران نامنطبق با معیارهای مهاجرپذیری ایران از کشور اخراج شوند.
مشکلات مهاجران در تامین نیازهای اولیه
یکی از مشکلات اساسی که کارگران افغان در کشورمان با آن رو به رو هستند نداشتن مدارک هویتی و در نتیجه کارت‌های بانکی، سیم کارت و سایر موارد است. در بیشتر مواقع کارگران با یک چالش جدی در زمینه دریافت حقوق رو به رو می‌شوند و یا برای تامین نیازهای خود مانند خرید یومیه با مشکل رو به رو می‌شوند. چون بیشتر این افراد فاقد هرگونه کارت بانکی و مدارک هویتی هستند و در خرید بدیهات هم با مشکل رو به رو می‌شوند
ماجرای بی سرانجام کارت هویتی مهاجران افغان
در مهرماه سال جاری همزمان با مشکلات پیش آمده برای مهاجران افغان، «عبدالله مبینی» رئیس سازمان ملی مهاجرت درباره ساماندهی وضعیت این مهاجران، گفت: بیش از ۹۰ درصد از مهاجران کشور ما، افغانستانی هستند. ضعف بزرگ مهاجران افغانستان این است که به دلیل بحران‌هایی که در آن خطه رخ داده، هیچ‌کدام دارای مدرک هویتی نیستند. شناسنامه، گذرنامه و کارت ملی یا به قول خودشان تذکره ندارند.
وی بیان کرد: هر فرد مهاجر دارای ۱۷ کد در کشور است. قدم مهم ما این است که این ۱۷ کد به یک کد «یکتا» تبدیل شود که وزارت کشور آن را صادر می‌کند. این کد مصوبه شورای‌عالی امنیت ملی و شورای ساماندهی را دارد و دستور رئیس جمهور است، این کد برای ما مبنای هویت فرد است.
وی تاکید کرد: بر مبنای این کد برای هر فرد یک کارت‌بانکی و سیم‌کارت داده می‌شود تا آن تبعه بتواند تراکنش‌های مالی و نیازهای ارتباطی که هر شهروند اولیه مهمانی به آن نیاز دارد را در دسترس داشته باشد. برای جمع‌آوری اطلاعات و صدور کارت، سامانه‌ای را طراحی و عملیاتی کردیم.
رئیس سازمان ملی مهاجرت عنوان کرد که اکنون نزدیک به یک میلیون نفر از اتباع افغانستانی در سامانه مربوط به صدور کارت هویتی، بانکی و سیم‌کارت جمع‌آوری شدند و امیدوار هستیم در چند روز آینده واگذاری این کارت‌ها از طریق دفاتر کفالت آغاز شود.
چند درصد از مشاغل در اختیار افغانی‌هاست؟
آمارهای رسمی می‌گویند بیشتر مهاجران افغانستانی در ایران به مشاغل شخت مشغول هستند. در گزارش دیده بان مهاجرت در رابطه با سهم مهاجران افغان از بازار کار ایران آمده است که کارگران افغانستانی 34درصد از نیروی کار صنعت ساختمان کشورمان را به خود اختصاص داده‌اند. از سوی دیگر آمارها می‌گویند 12درصد از حوزه پوشاک و خیاطی در اختیار کارگران افغانستانی است. همچنین مشاغلی مانند کارگری معدن و کارگری کشاورزی در بیشتر مواقع سهم مهاجران افغانستانی است که این افراد بر اساس اظهارات غیر رسمی حدود 30درصد زیر قیمت نیروی کار ایرانی در این مشاغل فعالیت می‌کنند.
درحالی که مشکل نیروی کار در کشورمان روز به روز جدی‌تر می‌شود، با توجه به صحبت‌های وزیر کشور مبنی بر اخراج مهاجران غیر قانونی افغانستانی از ایران و همچنین درخواست مکرر مردم برای خروج مهاجران غیرقانونی افغان از کشورمان، چه کسانی جایگزین این افراد خواهند شد و مشکل نیروی کار با خروج افغانها از کشور چطور برطرف می‌شود.
