بازگرداندن بازنشستگان به مدارس / بحران کمبود معلم چقدر جدی است؟
بحران کمبود معلم در کشور از ابتدای سال جاری، بارها از سوی نهادهای صنفی هشدار داده می‌شد؛ اما گویی گوش شنوایی برای این زنگ خطر وجود نداشت.
به گزارش اکونگار، در اردیبهشت‌ماه سال جاری رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس از کمبود ۳۰۰ هزار معلم در کشور خبر داد، در آن زمان سرپرست وزارت آموزش و پرورش در واکنش به صحبت‌های رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس عنوان کرد« استخدام ۲۷هزار نیروی جدید مشکل کمبود معلم در مدارس را حل می‌کند.»
اعلام کمبود معلم از زبان رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس
این در حالیست که حمیدرضا حاجی‌بابایی، رئیس فراکسیون فرهنگیان مجلس نیز آذرماه سال ۱۴۰۱اعلام کرد: «آموزش و پرورش ۳۰۰ هزار کمبود معلم دارد، این کمبودها از معلم پرورشی بوده تا معلم ورزش و آزمایشگاه؛ اگر می‌‌خواهیم یک آموزش و پرورش بانشاط داشته باشیم باید از طریق دانشگاه فرهنگیان ۳۰۰ هزار معلم تربیت و راهی کلاس‌های درس کنیم. حتما دانشجویی که در دانشگاه تربیت‌معلم درس خوانده، می‌تواند بهتر تدریس کند.»
به گفته حاجی‌بابایی در سال ۱۴۰۰ حداقل ۲۵۰ هزار و در سال ۱۴۰۱ هم کمی بیشتر از این تعداد معلم بازنشسته شدند. به‌عبارت‌دیگر نزدیک به ۵۰۰ هزار موقعیت شغلی در آموزش و پرورش خالی شده است. هزار نفر از باتجربهترین معلمان آموزش و پرورش خانه‌نشین شدند درحالی‌که برنامه‌ای برای جایگزین شدن آنها وجود نداشته و ندارد و تنها راه‌حلی که آموزش و پرورش به آن پناه برد، استفاده از دانشدانشجو معلمانی که هنوز دوره کارورزی خود را به پایان نرسانده‌اند. حتی دستورهای بی‌پشتوانه هم نمی‌تواند کمبود معلمان را جبران کند.»
با وجود هشدارها و اعتراض‌های نهادهای صنفی به موضوع کمبود معلم در کشور، دولت هیچ راه‌حلی برای حل این بحران نداشت و بازهم استفاده از معلمان بازنشسته به‌جای استخدام نیروی جدید در دستور کار دولت قرار گرفت.
بازگشت ۳۰ هزار معلم بازنشسته به مدارس
روز گذشته معاونت وزارت آموزش و پرورش اعلام کرد: ادامه همکاری ۳۰هزار معلم بازنشسته برای جلوگیری از کمبود معلم آغاز شده است و تا پایان مهر معلمان جدید وارد مدارس ابتدایی می‌شوند.
به گفته وی به دلیل کمبود ۲۰۲ هزار معلم در کل کشور، بازنشستگان به کار فراخوانده شدند تا ناترازی کمبود معلم جبران شود.
حقوق ناچیز معلمی، عامل بازگشت بازنشستگان به مدارس
یک معلم بازنشسته دوره ابتدایی در استان مرکزی، در این رابطه به خبرنگار «اکونگار» می‌گوید: سال ۱۴۰۰ بازنشسته شدم. سابقه تدریس ۳۰ سال در آموزش و پرورش دارم، اما مشکلات معیشتی باعث شده است که به خواست خودم به مدرسه بازگردم.
به گفته وی « یک معلم خانم بازنشسته بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون تومان حقوق می‌گیرد، با هزینه‌های کنونی خانوار اگر یک نفر سرپرست خانوار باشد، طبیعتاً زیر خط فقر زندگی می‌کند. در نتیجه به دلیل حقوق ناچیز بازنشستگی مجبور به بازگشت به مدرسه شدم.»
این معلم بازنشسته کشورمان ادامه داد: بسیاری از همکاران ما در سه چهار سال اخیر بازنشسته شده‌اند؛ اما همچنان در مدارس مشغول به فعالیت هستند. برای مثال یکی از همکاران ما که با ۲۵ سال سابقه فعالیت بازنشسته شده بود، در سال جاری به ازای دریافت حقوق ۵میلیون‌تومانی به مدرسه بازگشته است.
وی تأکید کرد: اگر آموزش و پرورش بخواهد معلم جذب کند، بی‌شک باید حقوق کامل پراخت کند؛ اما از معلمان بازنشسته می‌خواهد که با نصف حقوق به تدریس ادامه دهند تا علاوه بر حقوق بازنشستگی ۵۰ درصد هم حقوق دریافت کنند.
جذب نیروهای جدید در چه وضعیتی قرار دارد؟
روز گذشته، معاون برنامه‌ریزی و توسعه منابع وزارت آموزش و پرورش گفت: ۱۱ هزار نفر در مرحله تکمیل ظرفیت آزمون آموزگاری پذیرفته می‌شوند و امیدواریم قبل از پایان مهر توسط سازمان سنجش معرفی شوند و تا پایان مهر به مدارس تزریق شوند پس از آن مشاور، مربی پرورشی و معاونان کلاس‌های درس را تحویل می‌دهند.
معلمان چقدر حقوق می‌گیرند؟
درحالی‌که مشکلات معیشتی بازنشستگان یکی از مهمترین مسائل روز اقتصادی به شمار می‌رود و دولت تصمیمی برای افزایش حقوق بازنشستگان ندارد. بازنشستگان، کارمندان و کارگران مجبور به کار بیشتر برای درآمد کافی هستند. از یک سو کارمندان به میزان حقوق و دستمزد خود اعتراض دارند و از سوی دیگر سازمان برنامه تصمیمی برای افزایش حقوق ندارد، حال اینکه به گفته وزیر آموزش و پرورش معلمان به‌صورت میانگین ۳۰ درصد کمتر از سایر کارمندان حقوق می‌گیرند.
یک معلم بازنشسته در منطقه غرب تهران به خبرنگار «اکونگار» می‌گوید: من با ۲۵ سال سابقه بازنشسته شده‌ام به عبارتی حقوق ۲۵ روز را دریافت می‌کنم. شاید برای شما خنده‌دار باشد اما حقوق من حدود ۸ و نیم‌میلیون تومان است.
وی ادامه می‌دهد: معلمان نسبت به بازنشستگان دیگر حقوق کمتری دریافت می‌کنند برای مثال وضعیت درآمد بازنشسته‌های لشکری و کشوری از ما بهتر است. البته معلمان در حال تدریس هم وضعیت چندان مطلوبی ندارند و نهایت دریافتی یک معلم بین ۱۲ تا ۱۵ میلیون تومان است. حال تصور کنید بر اساس اظهارات خود مسولان خط زیر فقط در شهر تهران از مرز ۳۰ میلیون تومان در ماه هم گذشته است.
تایید کمبود معلم از سوی وزیر آموزش و پرورش
وزیر آموزش و پرورش با اشاره به اینکه امسال ساماندهی معلمان بسیار پیچیده بود و ۲۰۰ هزار کمبود معلم داشتیم، گفت: این کمبود به معنای ناترازی تا رسیدن به استاندارد است و اکنون میانگین استاندارد جمعیت دانش‌آموزان در کلاس درس کمتر از ۲۰ نفر است اما هم‌اکنون این میانگین ۲۵ نفر است که در برخی جاها به ۴۰ نفر و در برخی مناطق به ۱۰ نفر می‌رسد.
وی درباره دلایل ناترازی کمبود معلم عنوان کرد: یکی از دلایل افزایش ۳ میلیون نفری جمعیت دانش‌آموزان از سال ۹۴ تا کنون است که شاید مردم بگویند آیا نمی‌توانستید این موضوع را پیش‌بینی کنید، این پرسش را باید مسئولان قبلی آموزش‌وپرورش پاسخ دهند.
وزیر آموزش و پرورش ادامه داد: قرار بود دانشگاه فرهنگیان تمام نیروهای مورد نیاز آموزش و پرورش را تأمین کند اما این اتفاق نیفتاد و در سال‌هایی پذیرش دانشجو معلمان به کمتر از ۴ هزار نفر رسید و ناترازی ۷۹ هزاری کمبود معلم ناشی از تضعیف دانشگاه فرهنگیان است.
صحرایی با اشاره به اینکه طی سال‌هایی دانشگاه فرهنگیان در میان تأمین معلم و تربیت‌معلم بلاتکلیف بود و تشخیص مسئولان وقت این بود که به سراغ تأمین معلم بروند و افراد با گذراندن دوره یک‌ساله آموزشی در دانشگاه فرهنگیان، وارد شغل معلمی شوند، بیان کرد: هیچگاه دوره یک‌ساله آموزشی اتفاق نیفتاد و بخشی از مأموریت آموزش و پرورش به ایجاد شغل برای فارغ‌التحصیلان بیکار سایر دانشگاه‌ها تبدیل شد، در حالی که تربیت معلم یک فن است و عالم بودن با معلم بودن متفاوت است.
دلیل کمبود معلم در کشور چیست؟
افزایش جمعیت دانش‌آموزی یکی از مهمترین موضوعاتی است که به عنوان دلیل کمبود معلم در کشور مطرح می‌شود. جمعیت دانش‌آموزی ایران در سال‌های اخیر به دلیل افزایش نرخ باروری و مهاجرت، افزایش یافته است. این امر باعث شده است که نیاز به مدرسه نیز افزایش یابد.
از سوی دیگر مشکلات پیش آمده در روستاها به‌خصوص روستاهای کم‌برخوردار موجی از مهاجرت به شهرهای بزرگ را به وجود آورده است. مهاجرت از روستاها به شهرها باعث افزایش جمعیت دانش‌آموزی در شهرها شده است. این امر باعث شده است که نیاز به مدرسه در شهرها افزایش یابد.
مشکلات خانواده‌ها برای یافتن مدرسه دولتی
یک معلم ریاضی در محدوده مسعودیه تهران دراین‌رابطه به خبرنگار«اکونگار» می‌گوید: جمعیت کلاس‌های دانش‌آموزان بسیار بالا رفته است. از یک سو میزان مهاجرت رو به افزایش است. از سوی دیگر مدرسه سازی روز به روز کمتر می‌شود و پیدا کردن مدرسه دولتی برای خانواده‌ها به یک مشکل اساسی تبدیل شده است.
به گفته وی، مدارس جنوب شهر در وضعیت بسیار اسفناکی به سر می‌برند، علاوه بر افزایش جمعیت دانش‌آموزان کلاس‌های درس هم توسعه‌نیافته در نتیجه در یک کلاس گاهی ۳۰ دانش‌آموز کنار هم می‌نشینند.
این معلم آموزش و پرورش می‌گوید: وضعیت کنونی دقیقا یادآور روزهای جنگ و محدودیت‌های ساخت مدارس است. مدارس دولتی نه بازسازی می‌شوند و نه در چند سال اخیر خبری از ساخت و ساز مدرسه به خصوص در مناطق جنوبی کشور نبود. همین موضوع باعث افزایش چشمگیر تعداد دانش آموزان در کلاس درس شده است.
آمارهای رسمی وزارت آموزش و پرورش می‌گوید: بیش از ۱۵ میلیون دانش آموز در مدارس دولتی درس می‌خوانند که برای این تعداد دانش آموز ۱۱ هزار مدرسه وجود دارد.
این معلم فعال می‌گوید: میزان مهاجران در مناطق مختلفی از شهر تهران و برخی از شهرستان ها به قدری بالا رفته است که منجر به دوشیفته شدن مدارس شده است. آنچه که گفته می‌شود بیش از ۶۰۰ هزار دانش آموز اتباع خارجی در کشور مشغول تحصیل هستند.
کاهش روند مدرسه‌سازی در کشور
ضعف در ساخت‌وساز مدارس یکی دیگر از مشکلات آموزشی در کشور به شمار می‌رود. فرایند ساخت‌وساز مدارس به‌شدت مشکل شده است. به گفته عضو انجمن خیرین مدرسه‌ساز، هزینه مدرسه‌سازی در کمتر از ۱۰ سال حدود ۱۰ برابر شده است، اما بودجه مدرسه‌سازی افزایش نداشت. اکنون ساخت یه کلاس استاندارد ۳۵ متری حدود یک میلیارد تومان هزینه لازم دارد. (در ساخت‌وسازهای دولتی) پس دسترسی به منابع محدود است و متناسب با نیاز کشور، مدرسه ساخته نمی‌شود.
وضعیت کمبود مدرسه در ایران
بر اساس گزارش سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس ایران، در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱، حدود ۵۰ هزار کلاس درس در ایران کمبود وجود دارد. این کمبود در برخی از مناطق کشور، مانند حاشیه شهرها و روستاها، بیشتر است.
آمار غیر رسمی می‌گوید، ۴هزار مدرسه سنگی در کشور وجود دارد که استان خوزستان در صدر داشتن مدارس غیر ایمن دار همچنین در آمار یک‌هزار و ۳۰۰ مدرسه سنگی در استان خوزستان وجود دارد که ۸۰ مدرسه به‌عنوان خطرناک‌ترین مدرسه‌ها شناسایی شده‌اند.
واقعیت این است که ادامه روند کمبود معلم در کشور منجر به کاهش کیفیت آموزش، تاخیر در یادگیری، افزایش نابرابری آموزشی و افزایش استرس و فرسودگی شغلی معلمان می‌شود که حل این بحران نیاز به سیاست‌گذاری‌های جدید و توجه بیشتر مسوولان به این موضوع دارد.
