دلایل خروج کالاهای ایرانی از گردونه رقابت بازارهای خارجی

به گزارش اکونگار به نقل از  بازار، دوره‌های رکود که با تحریم و سیاست‌های مخرب اقتصادی همراه بوده، باعث کاهش تولید و مصرف و صادرات شده است که در آمار رسمی قابل مشاهده است. آنچه مشاهده آن به تعریف و محاسبه شاخص‌های دقیق نیاز دارد، تغییرات در کیفیت فعالیت‌های اقتصادی است.

رکود اقتصادی علاوه بر کاهش صادرات، ارزش واحد کالاهای صادراتی را هم کاهش داده است که بیانگر از دست رفتن بازارهای با ارزش برای تولیدکننده ایرانی است.

به همین منظور به منظور بررسی روند مشکلات و عوامل از دست دادن بازارهای خارجی که در نهایت به خارج شدن کالاهای ایرانی از گردونه رقابت می شود با کاظم شیر دل رییس اتحادیه صادرکنندگان خراسان رضوی به گفت‌وگو نشستیم.

 کالاهای ایرانی تا چه میزان برای خریداران خارجی جذابیت دارد؟

نگاه سنتی به صادرات و هم چنین تولید کالا به شیوه ای که کالا را بدون سلایق مشتری تولید و برای فروش به کشور دیگری ارسال کنند منسوخ شده است اما مشاهده می کنیم که هنوز همین نگاه در بازارهای ما و هم چنین فضای تولید کنندگان موج می زند.

لازم به یادآوریست ما دو نوع صادرات داریم که به صورت مستقیم و غیر مستقیم انجام می شود که در ایران صادرات غیر مستقیم بیشتر رواج دارد.ما بندرت افرادی را می بینیم که خود فردهم تولید کننده و هم صادرکننده باشد و یا دفتری در کشورهای هدف ایجاد کرده باشد.

متاسفانه ما بیشتر به صادرات غیر مستقیم عادت کرده‌ایم لذا اعتقاد دارم برای موفقیت بیشتر صادرکننده به کشور هدف سفر کند و با راه اندازی یک دفتر و نمایندگی فروش نسبت به بازاریابی بر اساس سلایق نیاز آن جامعه اقدام کند تا بدین شکل صادرات موفقی داشته باشد.

این در حالی است که وقتی در یک کشور مثلا تاجیکستان نمایشگاه برگزار می شود بسیاری از صادرکنندگان ایرانی شرکت کرده و اجناس خود را به مشتری ها عرضه می کنند اما پس از پایان نمایشگاه دیگر این مقوله به دست فراموشی سپرده می شود.

در واقع ما باید قبل از حضور در نمایشگاه درباره ذائقه، رنگ، بسته بندی و سلیقه خریدار و سایر مولفه های تاثیر گذار در فروش کالا موضوعات را ارزیابی کنیم. به طور مثال در حال حاضر امکان صادرات به صورت سنتی در بازارهای تاجیکستان وجود ندارد لذا فعالان اقتصادی با برندسازی و ثبت شرکت می‌توانند کالا به تاجیکستان صادر کنند.

متاسفانه در گذشته به صورت سنتی کالا را بار می کردند در کشور مقصد در معرض فروش می گذاشتند اما درحال حاضر باید برند سازی کنیم و دیگر روش های قدیمی و سنتی جواب نمی دهد.

 قوانین دولتی تا چه میزان نقش حمایتی دارند؟

صدوربخشنامه های خلق الساعه خود گواه این مدعاست که قوانین دولتی بیشتر به ضرر صادرکنندگان تمام می شود تا سود آن ها!در این راستا معتقدم قراردادها باید ادامه دار باشد اما به دلیل عدم اطمینان از هر موضوعی در صادرات برای ما این مهم میسر نیست تا جایی که هیچ کدام ما نمی توانیم برای یک ماه دیگر برنامه ریزی کنیم .

به طور مثال پسته ایرانی در ترکمنستان جایگاه اول را داشت اما درحال حاضر بازار پسته در دست ترکیه است در حالی که کیفیت پسته آن ها به مراتب از کیفیت پسته ایران پایین تر است واین اتفاق تنها به خاطر هزینه تمام شده و رفع تعهد ارزی رخ داده است.

چرا تولیدات ایرانی در مقایسه با خارجی گران در می آید؟

مسائل مختلفی بر روی قیمت تمام شده کالا تاثیر گذار است. برای مثال در بحث ارزش افزوده راه آهن ۹ درصد کرایه بیشتر دریافت می کند که به ازای هر واگن حدود ۲ میلیون تومان برای صادر کننده هزینه سربار خواهد داشت از طرفی بابت هر واگن نیز باید دو هزار دلار به واسطه و دلال ها پرداخت کنیم لذا جمع این ارقام بر گرانی کالای صادراتی تاثیر می گذارد.

 این مشکلات تا چه میزان بر روی قدرت رقابت کالاهای ایرانی تاثیر گذاشته است؟

همان طور که عرض کردم ما در گذشته محصول پسته را در ترکمنستان ۱۰ دلار می فروختیم اما در حال حاضر ترکیه پسته را به نرخ ۷ دلار می فروشد و لذا بیش از یکسال است که توان رقابت را ازدست داده ایم.

در بحث بازار چای هم مشکل به همین گونه است و صادر کننده نمونه ما چای مورد نیاز خود را از ویتنام خریداری کرده و از ایران برای آسیای میانه ارسال می کند و جالب اینجاست که قیمت تمام شده چای خریداری شده از خارج کشور و به این طریق برایش ارزان تر تمام می شود!

متاسفانه باید اعتراف کرد که اگر مزیت پسته و زعفران را از ما بگیرند ما دیگر کالایی برای صادرات نخواهیم داشت چون ماشین آلات ما به خاطر تحریم ها بروز نشده و نمی توانیم با کشورهای ترکیه و چین رقابت کنیم لذا اگر این‌مسائل بررسی نشود در بلند مدت آسیب جدی خواهیم خورد.

در این راستا به اعتقاد من اگر مسوولان ما با بخش خصوصی مشورت نکنند بجایی نخواهیم رسید.

واقعیت اینست که ما مشکلات زیرساختی برای صادرات به اوراسیا داریم. به طور مثال، در هزینه حمل و نقل با چالش مواجه هستیم و حمل و نقل گران بر قیمت کالا اثر می گذارد. از سویی، رفع تعهد ارزی قیمت تمام شده کالا را افزایش می دهد و قطعا این سیاست ها ما را از این بازار ۱۸۰ میلیون نفری دور خواهد کرد. بنابراین تا زمانی که سیاست ها و زیرساخت‌های کشور اصلاح نشود، نمی توان نتایج چندان مثبتی در این عرصه شاهد بود.

 در حال حاضر چه کالاهایی مزیت صادراتی دارند؟

تا سال ۱۳۸۰ تقریبا ما همه نوع کالایی را از دمپایی و گالش گرفته تا کالاهای مختلف صادر می کردیم اما درحال حاضر تعداد کالاهای صادراتی به حداقل رسیده است.صادرات ما بسنده به پتروشیمی، فولاد، پسته و زعفران است اما در خصوص همین کالاها نیز باید بگویم درحال از دست دادن همین چند مزیت هستیم چون زعفران مان به نام افغانستان صادرات می شود.

در بحث صادرات پسته رتبه دوم را هم درحال از دست دادن هستیم لذا اگرتعهد ارزی برداشته نشود و ارز تک نرخی نشود خود به خود از صحنه بازار های بین المللی حذف می شویم.

دولت باید تلاش کند ارز را تک نرخی کند زیرا ۴ الی ۵ نوع ارز در کشور فساد می آورد و همه این ها دست به دست هم می دهد تا کالای تمام شده قیمتش افزایش پیدا کند و در نتیجه قدرت رقابت را ازدست می دهیم.

 برای ظهور و بروز در بازار رقابتی چه باید کرد؟

نخست اینکه دولت باید بخش خصوصی را قبول داشته باشد و از ظرفیت و توانمندی این بخش بهره ببرد اما در عمل مشاهده می کنیم که در بسیاری از قوانین که در حوزه صادرات و تجارت وضع می شود هیچ رد پا و یا نظر کارشناسی از بخش خصوصی نیست این در حالی است که بخش اعظمی از صادرات دقیقا بر دوش بخش خصوصی است و لذا باید در این راستا در سرنوشت خودش تصمیم ساز باشد.

بخش خصوصی بیشترین اشتغال کشورا ایجاد کرده که در نوع خود مزیت بزرگی است پس باید به کمک بخش خصوصی گام برداشت زیرا نبود اشتغال و بیکاری زمینه بسیاری از مشکلات اقتصادی، اجتماعی و سایر ناهنجاری ها در جامعه خواهد بود.

دوم اینکه بیشترین تاکید من بحث تک نرخی است که دولت باید به آن سمت برود واگر به تک نرخی برسیم و عرضه و تقاضا آزاد شود و بگذاریم همه کاسبی شان را بکنند،مشکلات رفع می شود در غیر این صورت با این روش که ما چهارنوع ارز داشته باشیم این موضوع بر فساد دامن می زند.