چرخ پنچر بازار تایرسازان/ تاوان سنگین تحمیلی به رانندگان

به گزارش اکونگار، در روزهای پایانی سال گذشته، کمبود تایر در بازار به یک بخران تبدیل شده بود، زمانی که بسیاری از مخاطبان این محصول به دنبال نوسازی تایر خودروهای خود هستند، بازار با یک شوک کمبود محصول رو به رو شد. کمبود تایر و افزایش چندباره قیمت محصول طی یکسال در چند سال اخیر، به قصه‌ای تکراری تبدیل شده است. تکرار این روایت هیچ واکنشی جز، قاچاق محصول، چالش‌های قیمت‌گذاری دستوری، مسکلات مواد اولیه، افزایش قیمت مواد اولیه و ... را ندارد.

از آنجایی که صنعت تایر مانند بسیاری از صنایع دیگر به دلیل وابسته بودن به ارز، دچار نوسانات مداوم و افزایش قیمت شده و به تبع یک نارضایتی میان تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان این محصول به وجود آمده است. درحالی که در انتهای سال 1401 قیمت تایر به درخواست تولیدکنندگان این صنعت ۲۰ درصد افزایش قیمت داشت؛ اما برخی از شرکت‌های بورسی لاستیکی سود چندانی شناسایی نکردند و همچنان بر مدار زیان‌دهی پیش می‌روند.

چرا تایرسازان افت سود داشتند!

مصطفی تنها، سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر در گفتگو با اکونگار به افت سود تایرسازان اشاره کرد و گفت: مواد اولیه و  نهاده‌های تولید به صورت مداوم با افزایش قیمت رو به رو می‌شود. درنتیجه با وجود اینکه قیمت تایر افزایش می‌یابد؛ اما سود چندانی نصیب شرکت‌های تولیدکننده تایر نمی‌شود.

با وجود اینکه تایرها با توجه به اندازه، نوع استفاده، کیفیت، کاربرد و نشان تجاری‌شان قیمت‌های متفاوتی دارند؛ اما تفاوت فاحشی میان قیمت تایر کارخانه با بازار آزاد وجود دارد. طبق گفته‌های سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر، میان قیمت کارخانه‌ای تایر با بازار آزاد بیش از 50 درصد اختلاف قیمت وجود دارد و این میزان در مواقعی حتی به 60 تا 70 درصد نیز می‌‎رسد.

به گفته وی، درحال حاضر، کارخانه‌های تایرسازی با حداقل سود درحال تولید تایر هستند چرا که مواردی همچون حذف ارز ترجیحی، قیمت‌گذاری دستوری، بالا رفتن نرخ ارز و ... از مواردی است که این صنعت را تحت ‌الشعاع قرار داده است.

تاثیر حذف ارز ترجیحی بر صنعت تایرسازی

حذف ارز ترجیحی، هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیرمستقیم بر صنعت تایرسازی تاثیرگذار است. زیرا به گفته مصطفی تنها، سخنگوی انجمن صنفی صنعت تایر 30 تا 35 درصد مواد اولیه کارخانجات تایرسازی مستقیما از طریق ارز تامین می‌شوند و 65 الی 70 درصد باقی مانده نیز به صورت غیر مستقیم وابسته به ارز هستند.  

وی افزود:طبیعی است که با حذف ارز ترجیحی، تولیدکنندگان ناچار به تهیه مواد اولیه با قیمت بالاتر هستند و برای اینکه بتوانند کیفیت تایرها را در حد مطلوب نگه دارند باید هزینه‌های زیادی را متقبل شوند. این درحالی است که با درخواست آن‌ها مبنی بر افزایش قیمت تایر موافقت نمی‌شود، به همین دلیل ناگزیر هستند تا تولیدات خود را با سود بسیار اندک به فروش برسانند. این مسئله باعث می‌شود تولیدکنندگان با مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم کنند.

مصطفی تنها نیز در بخشی از گفته‌هایش به این موضوع اشاره کرد که تولیدکنندگان تایر با وجود بالارفتن قیمت تایر با کاهش فروش مواجه نشده‌اند. بلکه این کاهش فروش بیشتر در بازار به چشم می‌خورد. 

قیمت‌گذاری دستوری و عواقب آن در صنعت تایرسازی

موضوع قیمت‌گذاری دستوری از محصولات کشاورزی تا صنعت تایرسازی را تحت تاثیر قرار داده است. بسیاری از فعالان این صنعت معتقدند که قیمت‌گذاری دستوری منجر به کاهش سود، شناسایی ضرر و زیان بیشتر و ایجاد مشکل برای تولیدکنندگان می‌شود.

جمال میرزایی، مدیرعامل گروه صنعتی بارز در گفتگو با اکونگار، گفت: قیمت‌گذاری دستوری باعث کاهش درآمد کارخانه‌ها و تولیدکنندگان تایر شده است. همچنین این نوع قیمت‌گذاری بر روند توسعه نیز تاثیرگذار بوده، چرا که این مسئله باعث شده است سهامداران با افزایش سرمایه موافقت نکنند.

میرزایی همچنین قیمت‌گذاری دستوری را یکی از دلایل عمده سود نکردن شرکت‌های بورسی دانست و گفت: با وجود اینکه درآمدها کاهشی بوده؛ اما این موضوع تاثیری بر روند تولید شرکت‌های داخلی نداشته است. بسیاری از شرکت‌های داخلی با وجود مشکلات بسیار در سه ماه اول سال نسبت به سه ماه انتهایی سال 1401 رشد تقریبا 12-13 درصدی داشتند.

به گفته وی، درست است که تولیدکنندگان تایر با سود حداقلی درحال تولید هستند و قیمت‌گذاری دستوری آسیب زیادی به این صنعت وارد کرده است اما این موضوع باعث کاهش فروش و یا تولید این کارخانه‌ها نشده است و کارخانه‌ها سعی بر این دارند تا تایرهایی با کیفیت بهتر و تنوع بالاتر تولید کنند و به دست مصرف‎کنندگان نهایی برسانند.

بسیاری از تولیدکنندگان در سال ۱۴۰۲ محصولات خود را بسیار اندک افزایش قیمت داده‌اند و این افزایش قیمت‌ها با تورم عمومی تولید تناسبی ندارد.

جدول شماره ۱ لیستی از قیمت  تایر در اردیبهشت ۱۴۰۱ است.

جدول شماره ۲ هم بررسی ساده‌ای لیست قیمت تایر در تیرماه ۱۴۰۲ است.

خرده فروشی‌ها با کاهش فروش رو به رو هستند/کاهش خرید لاستیک تبعات اجتماعی به بار می‌آورد

درحالی که اختلاف قیمت کارخانه‌ای تایر با بازار آزاد برای بسیاری از مصرف‌کنندگان این محصول چشم‌گیر است، روش‌هایی مانند ثبت‌نام تایر دولتی و عرضه تایر به قیمت کارخانه در نمایندگی‌ها بر فعالیت خرده فروشی‌ها سایه انداخته است.

ابوالفضل بیاتی موقر، فروشنده لاستیک در خیابان ملت، در این رابطه به خبرنگار اوکونگار می‌گوید« فصل بهار، فصلی مناسب برای خرده فروش‌ها نیست. البته تورم عمومی به اندازه‌ای بالاست که منجر به کاهش فروش ما شده است. بسیاری از مشتریان تا نهایت از یک محصول استفاده می‌کنند. این موضوع می‌تواند تبعات اجتماعی هم به دنبال داشته باشد.»

به گفته وی« در سه ماهه نخست سال تقاضا برای خرید به اندازه‌ای پایین آمده که با یک کاهش فروش ۳۰ درصدی رو به رو شده‌ایم.»

محمد شهبازی،فروشنده دیگری در خیابان فخر رازی در رابطه با وضعیت بازار تایر به خبرنگار اکونگار می‌گوید«بیشتر مشتریان ما در این ماه‌های سال کسانی هستند که برای تایر خودروی آنها مشکلات جدی به وجود آمده است. فصل بهار و تابستان فصل تعویض تایر نیست و مشتریان تلاش می‌کنند تانوسازی تایر خودروهای خود را به پاییز و زمستان بسپارند.»

وی می‌گوید« از زمانی که قیمت تایر بالا رفته است، مشتریانی که سالیانه خرید داشتند، خریدهای خود را کاهش داده‌اند. برای مثال در تیرماه سال ۱۳۹۶ طی سه ماه ۳۸۰ حلقه لاستیک فروخته بودم؛ اما با گذشت چهار ماه از سال جاری هنوز ۹۰ حلقه هم فروش نرفته است. بسیاری از مشتریان دیگر سری به ما نمی‌زنند و این موضوع یک زنگ هشدار اجتماعی است.»

وی معتقد است« از آن جایی که تایر بخش مهمی از خودرو را تشکیل می‌دهد و دارای حساسیت‌های بسیاری است، تعویض دیرهنگام آن خطرات جبران ناپذیری را برای رانندگان رقم می‌زند.»

مصطفی تنها، سخنگوی صنعت تایر ایران هم با اشاره به این که تعویض دیرهنگام تایر « سرمایه‎های مادی و انسانی کشور را به خطر می‌اندازد.» گفت: وقتی تایر به موقع تعویض نشود، قطعا ایمنی را کاهش می‌دهد و ترمزگیری را به خصوص در جاده‌های خیس و در پاییز و زمستان دشوار می‌کند که این امر به طرز مرگ آوری می‌تواند برای رانندگان خطر ایجاد کند.

تدابیری برای بهبود وضعیت کنونی صنعت تایر

بر اساس اعلام رسمی، انجمن صنعت تایرسازان در سال گذشته، تولیدتایر در کشورمان رشد ۲درصدی را تجربه کرده است. با وجود مشکلات عدیده، هدف گذاری انجمن در صنعت تایر بین ۱۰ تا ۱۵ درصد افزایش تولید است که تحقق آن تحت تاثیر شرایط پیرامونی و فضای کسب و کار شرکت های تولید کننده قرار دارد.

خارج شدن از قیمت‌گذاری دستوری» بهترین راهی است که تولیدکنندگان خواستار آن هستند. در این صورت قیمت در بازار آزاد کاهش پیدا می‌کند و رقابت بین تایرسازان، باعث منطقی شدن قیمت در بازار خواهد شد.

سخنگوی انجمن صنفی تایرسازان در این باره گفت: خواسته ما این است که اجازه بدهند خود تولیدکنندگان قیمت را براساس قیمت تمام شده کالا، با ضوابطی که دولت تعیین می‌کند، تعیین کنند و دستگاه‌های نظارتی بر فعالیت ‌آن‌ها نظارت کنند تا تولیدکنندگان سودجویی نکنند.

همچنین جمال میرزایی مدیرعامل گروه صنعتی بارز نیز در این رابطه اظهار داشت: خارج شدن از قیمت‌گذاری دستوری باعث می‌شود هم تولیدکننده برای رقابت، در راستای کیفیت و کاهش هزینه‌های تمام شده تولید تلاش کند و هم مصرف کننده به حق و حقوق خود برسد.

گزارش از یگانه جعفری، خبرنگار اکونگار