ایران و عربستان و چالشها و ظرفیتهای اقتصادی پیش رو
ازسرگیری روابط عربستان و ایران و حل‌وفصل بسیاری مسائل میان آنها بیش از هر چیز مشروط به تصمیمات بزرگ درباره ازسرگیری مناسبات تجاری و اقتصادی دو کشور است.
«محمد الجدعان»، وزیر دارایی عربستان، به نظر درباره سرمایه‌گذاری کشورش در ایران بسنده نکرد و فراتر از آن، از سرمایه‌گذاری ایران در عربستان نیز سخن گفت.
ظرفیتهای دو کشور
به حکم همسایگی و روابط تاریخی، دادوستد تجاری و اقتصادی میان عربستان و ایران با تیرگی روابط سیاسی دو کشور متوقف نشد هرچند همچنان بارزترین نماد این دادوستد سفر حجاج ایران به عربستان است.
ایران و عربستان هردو اعضای اوپک و اوپک پلاس هستند. بر اساس گزارش اقتصادی یکپارچه عربی در سال 2022، ذخایر نفتی عربستان 261.6 میلیارد بشکه و ذخایر گازی آن 8 هزار میلیارد متر مکعب است. ایران نیز 208.6 میلیارد بشکه نفت و 34 هزار میلیارد متر مکعب گاز در ذخایر خود دارد.
دو کشور به صورت محدود صادرات فرش و مواد معطر و برخی مواد خوراکی دارند اما با تغییراتی که در عرصه جهانی رخ داده هر دو کشور نیازمند عرصه‌های تازه‌ای از همکاری‌های اقتصادی هستند.
روابط اقتصادی ایران و عربستان
گزارش های سازمان آمار عربستان فاقد هرگونه داده‌ای درباره مبادلات تجاری دو کشور از سال 2015 است و اساسا ایران را در میان کشورهایی با عربستان مبادلات دارند قرار نداده است.
در سال 2015، حجم مبادلات تجاری دو کشور 330 میلیون دلار بوده که تراز تجاری آن به میزان 84 میلیون دلار به نفع ایران بوده است.
روابط اقتصادی دو کشور می‌تواند موجب ازسرگیری این مبادلات شود و با توجه به تنوع اقتصاد ایران، عرصه‌های تازه‌ای را برای مناسبات اقتصاد دو کشور باز کند. ایران امکان صادرات محصولات کشاورزی و نیز مواد خامی همچون آهن و فولاد برای برنامه‌های گسترده ساخت‌وساز عربستان را دارد.
عربستان از جهش قیمت نفت در میانه 2021 تا اواخر 2022 بهره بسیاری برد و توانست ذخایر صندوق حاکمیتی خود را به 615 میلیارد دلار افزایش دهد و بدین ترتیب امکانات گسترده‌ای برای سرمایه‌گذاری خارجی دارد.
در برابر، تحریم‌های اقتصادی موجب کاهش درآمدهای نفتی ایران شده و این کشور را نیازمند سرمایه‌گذاری خارجی کرده است.
تهران بسیار امیدوار بود که با موفقیت مذاکرات هسته‌ای بتواند سرمایه‌های خارجی را به بخش‌های نفت و گاز و توسعه زیرساخت‌های خود جذب کند.
بر اساس گزارش‌های بانک جهانی، سهم ایران از سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در فاصله میان سال‌های 2019 تا 2021 به ترتیب 1.5 میلیارد، 1.3 میلیارد، و 1.4 میلیارد دلار بوده است که در برابر نیازهای کشوری به حجم ایران بسیار ناچیز است.
بهبود روابط اقتصادی با عربستان علاوه بر تأمین سرمایه خارجی می‌تواند موجب تقویت قیمت پول ملی ایران در برابر ارز خارجی شود.
چالشها
گسترش روابط تجاری و اقتصادی می‌تواند عامل مهمی در ثبات روابط ایران و عربستان شود. با وجود این، گسترش روابط دو کشور با این چالشها مواجه است:
-
تحریم‌ها علیه ایران راه را بر گسترش روابط اقتصادی دو کشور می‌بندد. این تحریم‌ها باعث شده که ایران توان تسویه حساب‌های مالی را نداشته و مبادلات تجاری‌اش منحصر به تعاملات پایاپای باشد.
-
اقتصاد ایران و عربستان تا حد زیادی اقتصادهای رقیب هستند و هردو وابسته به نفت‌اند و نفت ــ در کنار برخی کالاهای سنتی ــ بخش اعظم صادرات آنها را تشکیل می‌دهد. دو کشور برای عبور از این چالش نیازمند سرمایه‌گذاری مشترک برای تولید کالا با استفاده از فناوری‌های جدید هستند.
-
ایران برای پذیرش سرمایه خارجی نیازمند اصلاح برخی قوانین خود به خصوص در آنچه به بخش خصوصی مربوط می‌شود است. ضمن اینکه شبکه بانکی ایران برای تعامل با کشورهای خارجی با محدودیت‌ها مواجه است.
