معطلی۴۰درصدی ظرفیت صنعت کاشی و سرامیک/ بازارهای صادراتی چطور آب رفت؟

به گزارش اکونگار؛ برخلاف بسیاری از صنایع که با افت متغیرهای بنیادی همراه بوده‌‌‌اند، کاشی‌‌‌سازان طی سال‌‌‌های اخیر به لحاظ درآمد و سودآوری رشد خوبی را تجربه کرده‌‌‌اند. بر این اساس طی سال ۱۴۰۲ تناژ تولید و فروش کاشی‌‌‌سازان با رشد ۳۱درصدی و ۲۳درصدی نسبت به متوسط ۱۲سال اخیر همراه بوده است. مجموع فروش کاشی‌سازان در سال ۱۴۰۲ به میزان ۶هزار و ۱۳۰میلیارد تومان بوده که این عدد در قیاس با متوسط ۱۲ساله به میزان ۱۳درصد رشد داشته است.

همگام با رشد مقادیر تولید، فروش و درآمد کاشی‌‌‌سازان بورسی، حاشیه سود آنها نیز با شیب ملایمی افزایش یافته است. بر این اساس متوسط حاشیه سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت در سال ۱۴۰۱ و پاییز ۱۴۰۲ به‌‌‌ترتیب ۳۱ درصد و ۲۸درصد بوده که نسبت به متوسط سالانه و فصلی ۱۱درصد افزایش را تجربه کرده است.

فروش و سود دلاری کاشی‌‌‌سازان در بازه فصلی و سالانه با افزایش خوبی همراه بوده است. بر مبنای دلار نیما درآمد فروش این صنعت طی سال 1402 با رشد 13درصدی نسبت به سال قبل همراه بوده که این عدد 11درصد از متوسط سالانه بیشتر است. به لحاظ سودآوری، میانگین سود دلاری کاشی‌‌‌سازان در پاییز 12میلیون و 852هزار دلار به ثبت رسیده که در قیاس با متوسط فصلی 21درصد جهش یافته است.

فراوانی مواداولیه‌‌‌ای همچون خاک و لعاب کاشی‌‌‌سازان در کشور و عدم وابستگی آنها به واردات مواد اولیه موجب شده است تا این صنعت به لحاظ هزینه تامین ماده‌‌‌اولیه با چالش مواجه نباشد و بتواند مقادیر تولید و فروش خود را افزایش دهد.

از طرفی قیمت‌‌‌گذاری محصولات این صنعت توسط هیات‌مدیره صورت می‌‌‌گیرد که این موضوع بهبود وضعیت کاشی‌‌‌سازان نسبت به صنایعی را که قیمت‌‌‌گذاری دولتی دارند به دنبال داشته است. از طرفی صادرات کاشی‌‌‌سازان با توجه به داخلی بودن مواد اولیه همواره موجب بهبود چشمگیر در وضعیت سود و درآمد آنها شده و یکی از دلایل عمده افزایش دلاری متغیرهای این صنعت به بحث رونق صادرات بازمی‌‌‌گردد.

فزونی مقادیر فروش بر مقادیر تولید

مجموع تولیدات کاشی‌‌‌سازان طی 13سال اخیر با متوسط رشد 3درصدی در هر سال همراه بوده است. اوج رشد تولید کاشی‌‌‌سازان در سال 1402 رقم خورده که مجموع تولیدات این صنعت 39میلیون و 170هزار مترمربع به ثبت رسیده و مجموعا افزایش 18درصدی را نسبت به سال قبل تجربه کرده است. تناژ تولیدی این صنعت در سال 1401 با کاهش 7درصدی 33میلیون و 312هزار مترمربع بود، اما در این سال تناژ فروش کاشی‌‌‌سازان بیش از 44میلیون مترمربع بود که نشان می‌‌‌دهد علت کاهش تولید کاشی‌‌‌‌وسرامیکی‌‌‌ها در سال گذشته به بحث موجودی انبار آنها بازمی‌‌‌گردد که باعث شد کاشی‌‌‌سازان عمدتا از ذخایر انبار خود فروش انجام دهند.

در سال 1402 نیز تناژ مقدار فروش کاشی‌‌‌سازان از تناژ تولید آنها بیشتر بوده است. بر این اساس مجموع مقدار فروش این صنعت 39میلیون و 633هزار تن به ثبت رسیده که این عدد بیش از 450هزار تن از تناژ تولیدی بیشتر بوده است. همه این موارد نشان می‌‌‌دهد که در یکی دوسال اخیر میزان تقاضا برای محصولات کاشی‌‌‌سازان به حدی افزایش یافته که نه‌تنها تمام ظرفیت تولید این صنعت به فروش رسیده، بلکه تمام ذخایر انبار کاشی‌‌‌سازان نیز در بازار عرضه شده است. بررسی مقادیر تولید کاشی‌‌‌‌وسرامیک‌‌‌‌سازان بورسی در مقیاس فصلی نشان می‌‌‌دهد که این شاخص با رشد 23درصدی نسبت به مدت مشابه همراه بوده و به 9میلیون و 202هزار مترمربع رسیده است.

به لحاظ مقداری هم طی زمستان 1402 به میزان 400هزار مترمربع از مقادیر تولید بیشتر بوده است. با این حال به دلیل تناژ مقدار فروش بالای زمستان 1401، در زمستان 1402 به لحاظ درصدی افت بیش از 50درصدی را نسبت به مدت مشابه تجربه کرده است. با این حال در بازه ماهانه طی دوازدهمین ماه از 1402 مقادیر تولید و فروش کاشی‌‌‌سازان با افت همراه بوده است. بر این اساس مجموع مقدار تولید و فروش این صنعت در اسفند 1402 به‌‌‌ترتیب با کاهش یک‌‌درصدی و 13درصدی همراه بوده است.

موج افزایش درآمد و سود دلاری کاشی‌‌‌سازان

با توجه به وجود تورم، رشد متغیرهای درآمد و سودآوری ریالی یک صنعت نمی‌‌‌تواند به‌تنهایی نشانه رشد حقیقی باشد، چرا که در کشور تورمی حداقل رشد سود و درآمد یک شرکت باید به میزان متوسط تورم سالانه باشد. بر همین اساس بر مبنای دلار نیما درآمد و سودآوری صنعت کاشی و سرامیک مورد ارزیابی قرار می‌‌‌گیرد. در 13سال اخیر متوسط درآمد فروش دلاری کاشی‌‌‌سازان 121میلیون و 137هزار دلار بوده و در هر سال رشد 2درصدی در مجموع درآمد دلاری رقم خورده است. روند سالانه فروش همواره افزایشی بوده و در سال 1402 با ثبت فروش 172میلیون و 421هزار دلاری رشد 13درصدی در درآمد این صنعت رقم خورده است که 11درصد از متوسط سالانه بیشتر است. همان‌طور که در بخش فروش ریالی «کارام» عملکرد بهتری نسبت به کاشی‌سازان داشت، به لحاظ فروش دلاری نیز عملکرد «کارام» با ثبت درآمد یک‌میلیون و 649هزار دلار و رشد 86درصدی طی سال 1402 در قیاس با دیگر کاشی‌سازان بهتر بوده است.

واکاوی سود دلاری صنعت کاشی‌و‌‌‌سرامیک نشان می‌‌‌دهد که در دوره‌‌‌های اخیر با افزایش همراه بوده است. بر این اساس سود ناخالص، عملیاتی و خالص این صنعت به‌طور متوسط در 12سال اخیر 23میلیون و 810هزار دلار بوده که روند این سود همواره با افزایش همراه بوده است. در سال 1401 وضعیت سودآوری دلاری کاشی‌سازان بهبود یافته و در این سال به‌طور میانگین 52میلیون و 485هزار دلار سود توسط این صنعت به ثبت رسیده که این عدد 37درصد از متوسط سالانه و سال 1400 بیشتر بوده است. در مقیاس فصلی متوسط سود دلاری کاشی‌‌‌سازان طی 13فصل اخیر 10میلیون و 589هزار دلار بوده که در این مقیاس نیز همواره روند افزایشی به ثبت رسیده است.

بر این اساس طی پاییز 1402 میانگین سود دلاری این صنعت 12میلیون و 852هزار دلار بوده که این عدد در قیاس با متوسط سالانه 21درصد جهش یافته است. با این حال سود دلاری پاییز این صنعت نسبت به پاییز سال قبل با افت 14درصدی همراه بوده و عملکرد ضعیف‌‌‌تری را نسبت به سال گذشته تجربه کرده است.

سرمایه گذاری ۵ میلیاردی در صنعت کاشی و سرامیک

رئیس هیات مدیره انجمن صنفی کاشی و سرامیک می‌گوید: میزان سرمایه گذاری در صنعت کاشی و سرامیک ۵ میلیارد دلار برآورد می شود که با این سرمایه گذاری  برای حدود ۴۵۰ هزار نفر به طور مستقیم و غیرمستقیم  اشتغال ایجاد شده است.

ظرفیت اسمی کارخانجات  هم اکنون حدود ۷۲۰ میلیون متر مربع است و امیدواریم  با برگزاری این نمایشگاه مشتریان داخلی و به ویژه خارجی جدیدی  به بازار کاشی و سرامیک اضافه شوند.

 هم اکنون ما به بیش از ۵۲ کشور  صادرات داریم که حدود ۶۷۰ تا ۶۸۰ میلیون دلار ارز آوری داریم.

 او مدعی است  در حوزه صادرات ما در خاورمیان و غرب آسیا  رقیبی نداریم و با رقبای خود فاصله زیادی داریم به نحوی که هم اکنون هم به لحاظ تولید و هم به لحاظ  میزان صادرات طبق آمارهای بین المللی در جایگاه پنجم جهان قرار داریم.

کاشی ایرانی به کدام کشورها صادر می‌شود؟

اصغر آهنی‌ها رئیس انجمن صنفی کاشی و سرامیک تزئینی ایران واردات می‌گوید: ظرفیت تولید ۷۰۰ میلیون متر مربع در صنعت کاشی و سرامیک وجود دارد که از این میزان بیش از ۲۰۰ میلیون متر مربع صادر می‌شود و حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون متر مربع، مصرف داخلی است.

در حال حاضر مجموعه‌های دانش بنیان، ماشین آلات مورد نیاز این صنعت را تولید می‌کنند و در این زمینه نیازی به تولیدات کشورهای دیگر و یا ایتالیا نداریم و اگر با این روش حرکت کنیم می‌توانیم ارزش افزوده بالایی ایجاد کنیم.

به گفته او در این حوزه معنادار نیست و در حوزه صادرات نیز یکی از چالش‌های اساسی، بحث برگشت ارز حاصل از صادرات، تامین نقدینگی و عدم ثبت در قوانین، از مهم‌ترین چالش‌ها است. همچنین یکی از چالش‌های مهم بخش تولید و صادرات، کمبود حامل‌های انرژی است و قطعی برق در تابستان و گاز در زمستان معضلی است که باید در این زمینه تمهیداتی اندیشیده شود.

در حال حاضر عمده صادرات کاشی و سرامیک ایران به کشورهای عراق، پاکستان و افغانستان انجام می‌شود و با توجه به اینکه گرانی و تامین پایدار حامل‌های انرژی یکی از  مشکلاتی است که در مسیر  صادرات کاشی به کشورهایی اروپایی و آسیای میانه وجود دارد، برای توسعه سهم بازار در این کشورها، برپایی نمایشگاه های تخصصی و حضور بازرگانان خارجی می‌تواند، کارگشا و موثر باشد.

برای ظرفیت خالی ۴۰ درصدی تولید چه باید کرد؟

این صنعت پر رنگ و لعاب اگر چه مایه فخر در وضعیت کنونی اقتصاد کشور است اما دچار گرفتاری ها و نقاط ضعف نیز هست به نحوی که گفته می شود این موفقیت  در سایه مشکلاتی چون  قطعی برق ، گاز و گازبها  میسر شده و نگرانی دیگر  این است که  تقریبا عمده سهم صادرات ما  به عراق است.

یک فعال در حوزه صادرات کاشی و صنعت در این باره می گوید:  با توجه به ظرفیت بیش از ۴۰ درصدی  معطل مانده میان ظرفیت اسمی و تولیدی  در کشور ما نیاز بیشتری به برنامه ریزی برای بازارهای هدف صادراتی داریم.

متاسفانه اگر بازار عراق را که تعامل بسیار خوبی داریم، کنار بگذاریم صادرات این صنعت دچار ضعف هایی چون بازاریابی علمی ، کم بودن عمق نفوذ در بازارهای هدف،ضعف برند سازی در بازارهای هدف، و وجود رقبای حرفه ای مانند هند و چین در بازارهای خارجی است که باید برای ان تلاش بیشتر کرد.

پیش بینی می شود  اندازه این بازار در سال ۲۰۲۷  با رشد ۷.۱ درصدی به ۳۲۰.۵ میلیارد دلار افزایش پیدا کند . و نکته قابل توجه دیگر در این پیش بینی  افزایش سهم قابل توجه آسیا پاسفیک  در سالهای پیش رو تقریبا سهم کم و ثابت خاور میانه است.

نگاهی به بازار های جهانی کاشی و سرامیک

بر اساس آخرین  آمار منتشر شده در سایت مارکتزاند مارکتز «marketsandmarkets»  که در سوم مهر ماه ۱۴۰۲ به روز شده  اندازه بازار کاشی و سرامیک  در سال ۲۰۲۲  همان طور که در جدول شماره یک  قابل مشاهده است، ۲۲۷ میلیارد و ۹۰۰ میلیون دلار بوده است و پیش بینی می شود  اندازه این بازار در سال ۲۰۲۷  با رشد ۷.۱ درصدی به ۳۲۰.۵ میلیارد دلار افزایش پیدا کند. و نکته قابل توجه دیگر در این پیش بینی  افزایش سهم قابل توجه اسیا پاسفیک  در سالهای پیش رو تقریبا سهم کم و ثابت خاور میانه است.

 پیش از این نیز اندازه بازار جهانی سرامیک در سال ۲۰۲۰ با مشکلات جدی کرونا  ۲۴۷.۴ میلیارد دلار ارزش گذاری شده بود و در آن سال نرخ رشد ترکیبی سالانه (CAGR) 4.4 درصد از سال ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۸ پیش بینی شده بود.

 از این رو به نظر می رسد صنعت کاشی و سرامیک باید پیش از گذشته بر روی بازاریابی بین المللی تمرکز کرده وبا توجه به ظرفیت موجود و انرژی  نسبتا ارزان، فرصت های جدیدی را نزدیک شدن تولید به ظرفیت های اسمی خلق کند.