بررسی پیامدهای فساد اقتصادی در جامعه/ ببخش زمین به خواص سرمایه‌های اجتماعی را برباد می‌دهد
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید، «تورم» و «بی اعتمادی عمومی» را از مواد پیامدهای فساد دانست و گفت: وقتی می گویند فلان شخص زمینی با ارزش بالا به خود اختصاص داده است، مردم اعتماد خود را از دست می دهند و اعتماد که از دست می رود به راحتی برنمی گردد.
به گزارش اکونگار به نقل از شفقنا، حجت الاسلام والمسلمین محمدرضا یوسفی اظهار داشت: از مباحث فوق العاده در هر حکومتی، بحث «رانت» و چگونگی مواجهه با آن است.
وی اظهار داشت: در حکومت ابابکر به دلیل آنکه هنوز حکومت وسعت نیافته بود و بزرگ نشده بود، حقوقی به عنوان حقوق حاکم مطرح نبود اما در زمان عمر فتوحات صورت گرفت و رسیدگی به حکومت هم وقت بیشتری می برد لذا اصحاب گردهم آمدند و گفتند رسیدگی به امور حکومت زمان زیادی از حاکم می گیرد و لذا باید پرداختی به حاکم داشته باشیم اما آیا از مال حکومت می توان پرداختی به حاکم را تعیین کنیم؟ همانجا صحابه گفتند که به میزان متعارف جامعه، پرداخت حقوق به حاکم مانعی ندارد.
وی افزود: در دوران خلافت عثمان حد و مرزی وجود نداشت و هم عثمان و هم بستگانش بی محابا از بیت المال سوء استفاده می کردند نقل های فراوانی در این زمینه در تاریخ وجود دارد.
وی ادامه داد: وقتی امام علی (ع) به حکومت می رسند، اعلام می کنند که من از بیت المال استفاده نمی کنم و به دلیل آنکه در ۲۵ سال در انزوا قرار داشت تمام تلاش خود را در حیطه اقتصادی بکار گرفت و لذا درآمد خوبی کسب کرد، بخشی از اموالش را وقف کرد و بخشی را هم مرتب سرمایه گذاری می کرد و در راه عمران و آبادانی به کار انداخت. امام علی (ع) فرمودند: « تا وقتی باغ اطراف یثرب را دارم، اجاره می دهم و از قِبَل آن درآمدی کسب می کنم و زندگی را می گذرانم و از بیت المال استفاده نمی کنم».
وی گفت: برخی عنوان می کنند که امورات زندگی را از راه «هدایا» می گذرانیم؛ اگر این «هدایا» به جهت منصب و مقام حکومتی باشد پشت آن بسیاری درخواست ها نیز وجود دارد. بنابراین این کسب درآمد خطا هست و زمینه انحراف و رشوه خواری در آن وجود دارد. عدالت هم این را اقتضا نمی کند و بلکه مصداق فساد است.
استاد دانشگاه مفید بیان داشت: امیرالمومنین خطاب به مردم کوفه می فرماید: «من با همین لوازم ضروری زندگی وارد شهر شما شدم اگر دیدید مازاد بر این برداشتم و با خود بردم خائن هستم». بنابراین احتیاط در اینگونه موارد خیلی مهم است. امام باقر (ع) درباره امام علی (ع) می فرماید: «امیرالمومنین ۵ سال حکومت کرد اما آجری روی آجر نگذاشت».
وی به نمونه ای از برخورد امام علی (ع) با نزدیکان در زمینه اقتصادی اشاره کرد و گفت: از مناطق دیگر عسل آورده بودند که بنا بود آنها به عنوان عطایا، فردا تقسیم شود. همان شب قبل از تقسیم، مهمانی به امام حسین (ع) می رسد و امام از امانتدار بیت المال درخواست کرد که: سهم من از این عسل را که فردا قرار است، توزیع کنید، امشب به من بدید و ثبت کنید. امام علی (ع) وقتی مطلع می شوند با این مسئله شدیدا برخورد می کنند.
وی خاطرنشان کرد: این داستان درس بزرگی برای ماست که به نزدیکان و دوستان خود امتیاز ندهیم چنانکه در نامه خود به مالک اشتر هم این مساله را گوشزد کردند.
وی ادامه داد: مشابه این داستان در مورد حضرت زینب (س) است که یک مالی راگرو می گذارند و زیورآلاتی را به امانت می گیرند تا در مراسمی شرکت کنند. امیرالمومنین (ع) وقتی متوجه می شوند، به شدت هم حضرت زینب (س) و هم امانتدار را توبیخ می کنند. البته این یک مساله رایجی بوده که اگر کسی احتیاج پیدا می کرده، مالی را گرو می گذاشته و به امانت، مال موردنیاز را از بیت المال می گرفته و سپس استرداد می کرده اما امام علی (ع) تاکید می کنند که چون زینب دختر من است نباید این کار را می کرد.
آقای یوسفی به داستان عقیل برادر امام علی (ع) به عنوان نمونه دیگری از برخورد امیرالمومنین (ع) با مقابله با سوء استفاده نزدیکان خود اشاره کرد و افزود: عقیل درخواست سهم بیشتری از بیت المال می کند و علت آن را هم نابینایی و تعداد بیشتر فرزندان خود بیان می کند. امام علی (ع) در پاسخ می فرماید من از مال خودم بهره ای به تو می رسانم. عقیل در پاسخ می گوید من از بیت المال می خواهم. امام علی (ع) آهن گداخته شده را نزدیک عقیل می گیرد و عقیل فریاد می زند. امام (ع) می فرماید تو از حرارت این آهن فریاد زدی، چگونه راضی می شوی من را به آتش جهنم بسوزانی؟
وی گفت: امام علی (ع) به مبارزه با فساد اهمیت می دهد و در خطبه ۱۵ نهج البلاغه روی آن فوق العاده تاکید دارد و می فرماید فساد سبب پیامدهای منفی می شود که کل زندگی اقتصادی جامعه و حکومت را نابود می کند.
وی به بیان چند نمونه از پیامدهای فساد اشاره کرد و بیان داشت: فساد هزینه اداره کشور را بالا می برد یعنی فساد کاری می کند که دولت همیشه مقروض است و کسری می آورد، چون هزینه هایش را فاسدان با اختلاس ها و تخصیص های نابجا بالا می برند. وقتی کسری آورد یا نقدینگی را افزایش می دهند یا مالیات های سنگین وضع می کنند درنتیجه سبب رکود اقتصادی و یا تورم می شوند.
وی گفت: وقتی دولتمردان وارد فعالیت های اقتصادی می شوند، از امکانات دولتی و قانونگذاری ها استفاده کرده و در نتیجه بخش خصوصی تضعیف شده و به تبع آن اقتصاد هم ضعیف می شود و رکود اقتصادی شکل می گیرد.
وی افزود: یکی دیگر از پیامدهای فساد، ایجاد «تورم» است. همچنین «بی اعتمادی عمومی» از دیگر پیامدهای فساد است یعنی وقتی می گویند فلان شخص زمینی با ارزش بالا به خود اختصاص داده است، مردم اعتماد خود را از دست می دهند و اعتماد که از دست می رود به راحتی برنمی گردد.
وی بیان داشت: در ادبیات توسعه روی این نکته خیلی دست می گذارند که برای عملیاتی کردن یک برنامه نیازمند عزم ملی هستیم چون توسعه می خواهد ما را از وضع فعلی جدا کند و به ایده آل برساند. و برای رسیدن به وضعیت ایده آل اولا باید حکومت بتواند مردم را توجیه کند و ثانیا مردم را همراه و همدل خود کند. مردمی که به حکومت اعتماد ندارند و آن را فاسد می دانند با آن همراه نمی شوند.
عضو هیئت علمی دانشگاه مفید گفت: فساد مساله «مسری» است و مانند کرونا سرایت می کند. علاوه بر این، ادبیات مردم هم تغییر می کند مثلا دروغگویی را زرنگی می دانند، استفاده از بیت المال را حق خود می دانند، رشوه را هدیه می نامند، فرهنگ کار هم تضعیف می شود و نوعی تحول ارزشی را به سمت انحطاط در جامعه پیش می برند.
وی در پایان تاکید کرد: فساد پیامدهای منفی دارد و اینکه می بینیم امام علی (ع) فوق العاده با فساد مبارزه می کند به همین دلیل است. برای اینکه بتوانیم با فساد مبارزه داشته باشیم باید نظام شایسته سالاری را در کشور ایجاد کنیم، نظارت موثر بر کارگزاران وجود داشته باشد، هم حکومت نظارت بر کارگزاران خاص خود داشته باشد که دنبال فساد نروند، با فاسدین برخورد کند و مکانیزم های فساد را ببندد و هم نظارت های مردمی را تشویق کند و نیز شفافیت در همه سطوح باشد.
