پشت پرده واگذاری استارتاپها/ پیامد خروج بنیان‌گذار چیست؟
کارشناسان با هشدار درباره پیامدهای مهاجرت و خروج بنیان‌گذاران استارتاپها از کشور گفتند:بخشی از سرمایه مورد نیاز استارتاپها از بخش‌های دیگر اقتصاد وارد این اکوسیستم میشود.
به گزارش «اکونگار»، چالش‌های پیش آمده در سال‌های اخیر عرصه فعالیت شرکت‌های استارتاپی را بیش از پیش تنگ کرده است. این شرکت‌ها مدت‌هاست با مشکلاتی نظیر تحریم‌های بین‌المللی، نبود سرمایه‌گذار خارجی، رکود و تورم و از طرفی مهاجرت و کمبود نیرو انسانی ماهر دست و پنجه نرم می‌کنند. مجموع این اتفاقات سبب شده است تا افراد انگیزه‌شان را برای راه‌اندازی استارتاپهای جدید و ادامه فعالیت در این فضا از دست بدهند، البته موج فیلترینگ و محدودیت‌های اینترنتی که به طور ناگهانی در سال 1401 اعمال شد نیز در این بی‌انگیزگی بی‌تاثیر نبوده است. آنطور که فعالان حوزه فناوری می‌گویند حاکمیت هنوز به این کسب‌وکارهای نوآور عادت نکرده است و این موضوع وقتی با شرایط بد اقتصادی و چالش‌های موجود ترکیب میشود ادامه فعالیت در استارتاپها را دشوار می‌کند و نه‌تنها سبب میشود تا استارتاپهای جدیدی شکل نگیرند بلکه موجب آن میشود که بسیاری از افراد توانمند ریسک راه‌اندازی یک استارتاپ جدید را به جان نخرند.
67 درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان وارد فرایند مهاجرت شدند
طی سال‌های اخیر فعالان اکوسیستم استارتاپی با مشکلات بسیاری مانند تورم، تحریم و مشکلات اقتصادی دست و پنجه نرم کرده‌اند این موانع حتی باعث مهاجرت گروه‌های عظیمی از فعالان این اکوسیستم شده است. آماری که در سال گذشته توسط رصدخانه مهاجرت ایران منتشر شد نیز نشان می‌دهد که 67 درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان وارد فرایند مهاجرت شده‌اند. حال آن تعداد افرادی که در این شرایط به فعالیت خود ادامه داده‌اند هم با چالش‌های که حاکمیت به آنها تحمیل می‌کند به‌دنبال واگذاری سهام یا خروج از این اکوسیستم هستند. در همین راستا رضا زرنوخی مدیرعامل صندوق مالی توسعه تکنولوژی و فعال حوزه استارتاپی درباره چالش‌های پیش روی اکوسیستم استارتاپی به «اکونگار» می‌گوید: اکوسیستم استارتاپی یا شرکت‌های استارتاپی بخشی از بنگاه‌های اقتصادی فعال در جامعه هستند و فراز و نشیب‌هایی که در اقتصاد اتفاق می‌افتد بر آنها هم اثر می‌گذارد. اکوسیستم استارتاپی نمونه‌ای از نوآوری در فضای اقتصادی است. به میزانی که اقتصاد کشور درگیر رکود باشد، این شرکت‌ها هم با رکود دست و پنجه نرم می‌کنند. با این همه این شرکت‌ها منتظرند که تحولات اقتصادی-اجتماعی به سمت مثبت سوق پیدا کند.
چرا اکوسیستم استارتاپی شرایط پررونقی را تجربه نمی‌کند؟
او در ادامه اظهار کرد: بخشی از سرمایه مورد نیاز استارتاپها از بخش‌های دیگر اقتصاد وارد این اکوسیستم میشود و اگر این منابع در جای دیگری قفل باشد به سمت استارتاپها نمی‌رود. از طرفی شرکت‌های استارتاپی با چالش نیروی انسانی نیز مواجه‌اند؛ چرا که اگر شرایط برای کار در محیط بهتر و درآمد بهتر چه داخل کشور و چه کشورهای خارجی وجود داشته باشد، نیروهای کیفی به سمت آن را می‌روند و جذب نیروی انسانی سخت میشود. از طرف دیگر استارتاپها هنوز به عنوان یک نهاد جدی و اثر گذار در اکوسیستم توسط رگولاتور شناخته نشده‌اند و همچنان این چالش وجود دارد که سازمان‌‌‌‌های دولتی، نهادهای صنفی و حاکمیت به دلیل عدم شناخت و ناآگهی و بدبینی و گاها رقابت‌های ناسالمی که در بین افراد پیش می‌آید تنشی به آنها وارد می‌کنند. به طور کلی شرایط اکوسیستم استارتاپی، شرایط پر رونقی نیست.
زرنوخی با تاکید بر این که اکوسیستم استارتاپی مفهومی است که از بین نمی‌رود، ادامه داد: با این همه امید بر آن است تا استارتاپ‌هایی که در سال‌های اخیر با وجود نوسانات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی توانستند تاب‌آوری داشته باشند و به این جا برسند، بتوانند به ثبات درآمدی رسیده و انگیزه کافی برای هزینه‌ها، جذب نیرو و حفظ و نگه‌داشت نیرو داشته باشند. اکوسیستم استارتاپی مفهمومی است که از بین نمی‌رود شاید بازیگرانی از آن خارج شوند اما بازیگران دیگر وارد می‌شوند. در دوره جدید اکوسیستم استارتاپی شاهد حضور افراد جدید خواهیم بود به طور کلی اکوسیستم استارتاپی یک نوسانات و چالش‌های اقتصادی را تجربه می‌کند، اما این موضوع همیشگی نیست. پیش‌بینی بر آن است که اکوسیستم استارتاپی را با شرایط جدید داشته باشیم و شاهد حضور بازیگران جدید و تنوع در نوع فعالیت شرکت‌های استارتاپی باشیم.
عقب‌افتادگی جبران‌نشدنی
نیما نامداری مدیرعامل پلتفرم کارنامه نیز درباره وضعیت اکوسیستم استارتاپی کشور به «اکونگار» می‌گوید: در حال حاضر اکوسیستم استارتاپی کشور، وضعیتی کج دار و مریز دارد. از یک طرف حاکمیت ناچار است تا با استارتاپها به عنوان کسب‌وکاری که وارد زندگی مردم شده‌اند، تعامل کند ولی از طرف دیگر با این نوع کسب‌وکارها احساس راحتی نمی‌کند؛ چرا که این کسب‌وکارها ممکن است در بعضی مواقع کنترل‌پذیر نباشند، از طرف دیگر داده‌هایی بسیار مهم در اختیار دارند و در عین حال صاحبان و بنیان‌گذارانشان عموما افراد جوان هستند که روحیاتشان با صاحبان کسب‌وکارهای سنتی متفاوت است. این وضعیت وقتی با شرایط بد اقتصادی و چالش‌های موجود ترکیب میشود کار در استارتاپها را دشوار می‌کند. این موضوع سبب میشود تا استارتاپهای جدیدی شکل نگیرد و خیلی از افراد توانمند ریسک شروع فعالیت یک استارتاپ را به جان نخرند و در استارتاپهای قدیمی هم نوعی به انگیزیگی و بی میلی به وجود بیاید.
این فعال حوزه استارتاپی با تاکید بر این که در هر حال روند کشور مانند سایر کشورهای دنیا به سمت دیجیتالی شدن خدمات و گسترش نفوذ دیجیتال می‌رود، ادامه داد: مردم حالا با فناوری خو گرفته‌اند و در عین حال دانش استفاده از تجهیزات فناوری مانند گوشی‌های هوشمند، لپ‌تاپ هم افزایش پیدا کرده است و به هر حال یک سطحی از کاربرد فناوری در زندگی مردم بدیهی شده است به طور طبیعی این موارد می‌توانند زمینه شکل‌گیری استارتاپهای جدیدی را فراهم کنند. به نظر من استارتاپ‌هایی که بتوانند وارد زنجیره ارزش صنایع سنتی شوند مانند صنعت خودرو،صنعت سلامت، صنایع غذایی و این قبیل حوزهها که زنجیره ارزش بزرگی دارند و وضعیت جا افتاده و با ثباتی دارند شوند، ادامه فعالیت برایشان راحت‌تر خواهد بود. با این همه نامداری معتقد است که بسیاری از فرصت‌ها به خصوص در حوزه‌هایی که احتیاج به فناوری سطح بالایی دارند، از دست رفته است و به نظر نمی‌رسد این عقب افتادگی‌ها به زودی جبران شود.
آسیب جدی مهاجرت بر بدنه فضای استارتاپی
شرایط اقتصادی و چالش‌های پیش روی شرکت‌های استارتاپی طی سال‌های اخیر سبب شد تا بسیاری از بنیان‌گذاران استارتاپها سهامشان را واگذار کنند و حتی برخی از آنها ناچار به مهاجرت شده‌اند. مهاجرت نیروی کار و بنیان‌گذاران استارتاپها یکی از چالش‌های جدی اکوسیستم استارتاپی کشور محسوب میشود. رضا زرنوخی در این باره به «اکونگار» می‌گوید: معمولا استارتاپها به عنوان کسب‌وکار مهاجرت نمی‌کنند، اما افرادی که به عنوان بنیان‌گذار ، اشخاص کلیدی یا اعضای تیم هستند مهاجرت می‌کنند و اغلب کسانی که مهاجرت می‌کنند و اغلب کسانی که مهاجرت می‌کنند شرایط ادامه کسب‌وکارشان به نسبت ایران به دلیل رقابت‌هایی که در دنیای بین‌الملل وجود دارد بسیار سخت است و کمتر کسی در خارج از کشور استارتاپ راه‌اندازی می‌کند خیلی از این افراد اما درگیر مشاغل تخصصی و حرفه‌ای شده واز فضای کارآفرینی دور شده‌اند و این موضوع آسیب بسیاری زده است.
با این همه اما نیما نامداری مدیرعامل پلتفرم کارنامه معتقد است که خروج بنیان‌گذارن از استارت‌اپ‌هایشان اتفاق رایجی است او در این باره به «اکونگار» می‌گوید: در سراسر دنیا بنیان‌گذان با فروش سهامشان استارتاپهای جدیدی راه‌اندازی می‌کنند. خیلی از افراد اساسا به‌دنبال راه‌اندازی کسب‌وکار جدید، نوآوری و ریسک‌پذیری هستند. شرکت‌ها وقتی از یک حدی بزرگ‌تر می‌شوند نمی‌توانند ماهیت استارتاپی خود را حفظ کنند و تغییر در آنها سخت انجام میشود.
با این که چالش‌های اقتصادی و از طرف دیگر مهاجرت نیروی انسانی آسیب جدی بر فضای استارتاپی واردکرده،اما این اکوسیستم با مشکل بزرگ‌تری به عنوان به رسمیت شناخته نشدن توسط حاکمیت مواجه است. در واقع رگولاتوری با سنگ‌اندازی‌هایش عرصه فعالیت را برای این اکوسیستم نوآور بیش از پیش تنگ می‌کند و باید دید که در شرایط نامساعد اقتصادی فعلی برای تسهیل ادامه فعالیت این بنگاه‌های اقتصادی چه سازوکاری در پیش خواهد گرفت.
