داروی ضد ایدز از فضا به زمین آمد

به گزارش اکونگار به نقل از دنیای اقتصاد؛ شاید در وهله اول این موضوع مهم به نظر نرسد، اما در واقع این یک موفقیت حیاتی بود، زیرا ثابت کرد که می‌توان داروهایی را که روی کره زمین قابل تولید نیستند در مدار زمین تولید کرد و سپس به زمین آورد. ریتوناویر دقیقا مطابق پیش‌بینی تولید شده بود و در طول بازگشت به زمین پایداری خود را حفظ کرده بود. همین فرم از دارو که قبلا در زمین تولید شده بود، کمترین پایداری را داشت.

مطابق مقاله تحقیقی منتشر شده در سایت‌Chemrxiv، نتایج آزمایش‌‌‌ها نشان داد که فرم سوم ریتوناویر که در ماموریت فضایی فوق تولید شده، در مقایسه با سایر فرم‌‌‌های کریستالی اول و دوم این دارو و نیز نسبت به فرم آمورف (غیرکریستالی) آن از یک پایداری عالی برخوردار است. این اتفاق نه‌تنها نشان داد که تکنولوژی شرکت واردا قادر به تولید دارو در فضاست، بلکه می‌توان آن را به صورت ایمن نیز به زمین بازگرداند. آدریان رودوسه، مدیر علمی ارشد واردا می‌‌‌گوید: «تجزیه و تحلیل‌‌‌های ما نشان می‌دهد کنترل‌‌‌هایی که در تولید داروی مذکور در فضا و روی زمین اعمال می‌‌‌شوند دقیقا مشابه یکدیگرند.»

اما اصولا چرا کسی باید بخواهد دارو را در فضا تولید کند؟ این کار بسیار پرهزینه است و موشک‌‌‌ها نیز ارزان نیستند. پاسخ این پرسش در فرآیند کریستالیزاسیون (بلوری شدن) نهفته است. در ساخت بسیاری از داروها، فرآیند کریستالیزاسیون مهم‌ترین تاثیر را بر کیفیت کلی دارو و نیز بر میزان اثربخشی آن روی بیماران دارد. ضمنا این فرآیند نشان می‌دهد که آیا می‌توان داروی مورد نظر را به صورت قرص تولید کرد یا نه. آن‌‌‌گونه که پیداست به دلیل وجود نیروی جاذبه بسیار کم، تولید کریستال‌‌‌های خاصی در فضا آسان‌‌‌تر از زمین است و می‌توان کنترل دقیق‌‌‌تری روی پارامترهای تولید اعمال کرد.

همچنین باید توجه کرد که در اغلب موارد، فرآیند کریستالیزاسیون مهم‌ترین عامل موثر بر هزینه ساخت دارو است. به همین دلیل است که کریستالیزاسیون پروتئین‌‌‌ها بیش از ۲۰ سال است که در ایستگاه بین‌المللی فضایی انجام می‌شود. در سال گذشته دو غول بزرگ داروسازی یعنی «بریستول مایرز» و «الی لیلی» (Eli Lilly)  نیز تولید آزمایشی پروتئین‌‌‌های خود را در ایستگاه مذکور اجرا کردند.

دلیان آسپاروف، هم‌‌‌بنیان‌گذار شرکت واردا، از یک پیشرفت کلیدی دیگر صحبت کرده که از تجربه همکاری در تولید داروی ضد سرطان «کیترودا» با شرکت مرک در ایستگاه بین‌المللی فضایی در سال ۲۰۱۹ به دست آمده بود. این تجربه نشان داد که می‌توان فرم‌‌‌های پایداری از کریستال‌‌‌های دارویی را در فضا تولید کرد که در عین تزریقی بودن به راحتی در دمای اتاق نیز قابل نگهداری باشند. این یک موفقیت بزرگ بود، زیرا فرم‌‌‌هایی که در زمین تولید می‌‌‌شوند باید در یخچال نگهداری شوند و سریعا در ورید تزریق شوند.

از سوی دیگر به نظر آسپاروف، تجربه مذکور محدودیت‌های استفاده از ایستگاه بین‌المللی فضایی را نیز آشکار کرد، زیرا «در این ایستگاه که اساسا محل اولیه برای انجام چنین تحقیقاتی است ریتم کارها بسیار کند و هزینه‌‌‌ها بیش از حد بالاست».  دلیلش هم این است که ایستگاه بین‌المللی فضایی یک سفینه فضایی پیچیده است که هزینه بالایی در آن انجام شده تا بتواند گواهینامه معتبر برای جابه‌‌‌جایی ایمن انسان به فضا را دریافت کند، در حالی که برای ساخت اقلام دارویی در فضا اساسا به وجود انسان نیازی نیست و حتی لازم نیست فضانوردی هم در سفینه حضور داشته باشد.

شرکت واردا سرمایه‌گذاری خطرپذیر خود را از ۵۴ میلیون دلار در سال ۲۰۲۰ افزایش داده و امروزه این میزان به ۱۴۹.۵ میلیون دلار بالغ شده است. چشم‌‌‌انداز شرکت واردا ساخت ماهواره‌‌‌های مخصوص «تولید اتوماتیک» است که بتواند دارو و مواد تشکیل‌دهنده آن را در فضا تولید کند و بدون وجود فضانورد، اقلام تولید شده را به مشتریان تحویل دهد. با توجه به اینکه شرکت واردا در اولین ماموریت خود به موفقیت بزرگی دست یافت، آسپاروف اعلام کرد که جهت شروع ساخت محصولات برای مشتریان در سکوی تولید خود در مدار زمین آماده است و لزومی ندارد که محموله‌‌‌های درخواستی حتما کوچک باشند.

به عنوان مثال، یکی از سفینه‌‌‌های واردا قابلیت آن را دارد که بهینه‌سازی شود و با هر بار حضور در فضا ۲۰۰‌هزار دز از دارویی همچون کیترودا را تولید و به زمین حمل کند. آسپاروف می‌‌‌گوید: «به نظرم شرکت واردا اولین شرکتی خواهد بود که واقعا نشان می‌دهد اتم‌‌‌ها با رفت و برگشت بین زمین و فضا، با ارزش‌‌‌تر می‌‌‌شوند.»