دوپینگ فیلترینگ هم کارساز نشد / چرا استقبال از پیام‌رسان‌های ایرانی اندک است؟
در سال‌های اخیر پیام رسان های داخلی سعی کرده‌اند که فضایی مانند پیام‌رسان‌های خارجی در اختیار کاربران ایرانی قرار دهند و دولت هم سرمایه‌گذاری‌هایی بر روی آنها انجام داده است. اما طبق گزارش‌های منتشرشده طی یک سال اخیر، پیشرفت قابل توجهی داشته‌اند که به گفته کارشناسان مهمترین عامل فیلترینگ گسترده شبکه‌های اجتماعی خارجی است.
به گزارش اکونگار به نقل از تجارت‌نیوز؛ با گذشت یک سال از شروع فیلترینگ گسترده پیام‌رسان‌های خارجی محبوب در بین ایرانیان مانند واتساپ یا اینستاگرام، این سوال مطرح می‌شود: اکنون که میدان رقابت جذب مخاطب برای پلتفرم‌های داخلی بدون رقیب خارجی مانده است، این پلتفرم ها چقدر توانسته‌اند در جذب مخاطب موفق باشند؟
در آخرین اظهار نظر، وزیر ارتباطات درباره میزان رشد پیام‌رسان‌های بومی اعلام کرد: پلتفرم‌های بومی نسبت به یک‌سال گذشته، 5 تا 7 برابر کاربر جذب کرده‌اند.
اما گزارش مستندی برای این میزان رشد پلتفرم‌های داخلی ارائه نشده و مبنای این آمار مشخص نیست.
80 میلیارد بازدیدی که پلتفرم ایتا تکذیب کرد
برخی آمارهای منتشرشده در سایت سازمان فناوری اطلاعات نشان می‌دهد که میزان ترافیک روزانه پیام‌رسان‌ها و شبکه اجتماعی بومی از 200 گیگابیت بر ثانیه در شروع دولت سیزدهم به عدد هزار و 400 گیگابیت بر ثانیه در انتهای سال 1401 رسیده است.
برخی آمارها که در سایت سازمان فناوری اطلاعات دیده می‌شود حکایت از این دارد که کاربر ماهانه فعال چهار پیام‌رسان مورد تایید وزارت ارتباطات تا پایان سال 1401 برای روبیکا حدود 40 میلیون کاربر، ایتا حدود 22 میلیون کاربر، پلتفرم بله حدود 16 میلیون کاربر و سروش پلاس حدود 11 میلیون کاربر بوده است.
در برابر این آمارهای پرابهام، چندی پیش «ایرنا»، خبرگزاری رسمی دولت، با انتشار گزارشی، عملکرد ایتا و تلگرام در مردادماه ۱۴۰۲ را مقایسه کرد. گزارشی که نشان می‌دهد در برابر ۲ میلیارد بازدید از پست‌های تلگرام، ۸۰ میلیارد بازدید از پست‌های ایتا وجود دارد. آمار و ارقام این گزارش و مشخص نبودن چگونگی حصول این داده‌ها آن‌قدر عجیب بود که حتی اعتراض ایتا را هم برانگیخت و باعث شد در بیانیه‌ای این آمار را تکذیب کند.
رشد پیام رسان های داخلی همزمان با شروع فیلترینگ
اما حتی اگر بخواهیم رشد پیام رسان های داخلی را قبول کنیم، واضح است که گزینه بیرون کردن رقیب خارجی با ابزار فیلترینگ که از نیمه دوم سال 1401 شدت گرفت، مهمترین عامل در رشد پلتفرم‌های داخلی بوده است.
تاییدکننده این مطلب نمودارهایی هستند که در گزارش سایت سازمان فناوری اطلاعات منتشر شده‌اند. این نمودارها نشان می‌دهند که رشد استفاده از پیام‌رسان‌های بومی از آخر شهریور یعنی همزمان با آغاز فیلترینگ، شروع شده اما در پایان سال این روند رو به کاهش رفت. در این روند عوامل مختلفی از جمله روی آوردن مردم به خرید فیلترشکن نقش دارد.
طبق آخرین گزارشی که یکتانت منتشر کرده، 80درصد ایرانیان از فیلترشکن برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی استفاده می‌کنند.
از سوی دیگر مرکز ملی فضای مجازی در آبان 1401 در گزارشی با تاکید بر اینکه بیش از ۶۰درصد کسب‌وکارهای خرد، یعنی بیش از یک میلیون، در پلتفرم‌های داخلی مشغول به فعالیت هستند و ۲۳میلیون کاربر یکتا در شبکه‌های اجتماعی داخلی عضو شده‌اند، اعلام کرد که تلاش این سکوها برای ارتقاء کمی و کیفی خدمات و تامین حداکثری نیازهای کاربران به مرور موجب افزایش کاربران فعال خواهد بود.
پلتفرم ایرانی در جایگاه چهارم استفاده واحدهای تجارت الکترونیک
اما در گزارش تجارت الکترونیکی ایران در سال 1401، سهم استفاده واحدهای تجارت الکترونیکی در بین شبکه‌های اجتماعی به این گونه اعلام شد: ایتا با 21درصد استفاده در بین کسب‌وکارهای ایرانی پس از اینستاگرام، تلگرام و واتساپ در رده چهارم قرار گرفت. روبیکا با 14درصد در جایگاه پنجم و پلتفرم «بله» با 11درصد در مکان ششم قرار دارند.
روبیکا با وجود اینکه از سال 96 مشغول به فعالیت است اما تعداد فروشگاه‌های شکل گرفته در آن طبق گزارش یکتانت 26هزار عدد است. این در حالی است که فروشگاه‌ها شکل گرفته بر بستر اینستاگرام، حدود 600هزار فروشگاه است.
چرا استقبال از پیام‌رسان‌های ایرانی کم است؟
وزیر ارتباطات همزمان با شروع مدارس از دانش‌آموزان خواست تا به این سوال پاسخ دهند که «چرا باید به جای استفاده از پیام‌رسان‌های خارجی از سکو‌های ایرانی که حاصل کار نخبگان کشور خودمان است، استفاده کنیم؟»
سیاوش علی احمدی، کارشناس حوزه فناوری چندی پیش در این زمینه و در گفتگو با تجارت‌نیوز گفته بود: اصولا زیرساخت‌های پلتفرم های داخلی ضعیف هستند و به نوعی کد اصلی آنها از پروژه‌های منبع باز (opensource) برداشته شده است. به بیان دیگر، از کدهای نمونه خارجی استفاده کردند، اما چون کاربران از امنیت اطلاعات تبادل شده در این پلتفرم‌ها اطمینان ندارند، اقبال به این ابزارها بسیار کم است.
آن زمانی که تلگرام با فیلترینگ مواجه شد، پیام‌رسان آی‌گپ به عنوان نمونه داخلی کاملا مانند تلگرام عمل می‌کرد، اما چرا کاربران به سمت استفاده از آن نرفتند؟ زیرا از تامین امنیت حریم خصوصی خود در این پلتفرم مطمئن نبودند.
در سوی دیگر، پلتفرم های داخلی از امکانات کمتری نسبت به پلتفرم‌های خارجی برخوردار هستند. این تفاوت امکانات حتی در پیام‌رسان‌های خارجی نیز وجود دارد. به عنوان مثال دنیای تلگرام با واتساپ با یکدیگر بسیار متفاوت‌تر است. خدمات تلگرام بیشتر و پیشرفته‌تر است، چه بسا کاربران بیشتری هم نبست به واتساپ دارد. پلتفرم‌های داخلی نیز از امکانات کمتری نیست به خارجی‌ها بهر‌ه‌مند هستند.
