وضعیت قرمز صندوق‌های بازنشستگی/تعداد حقوق بگیران ۲برابر شاغلان

به گزارش اکونگار به نقل از روزنامه اعتماد، برای آنکه درکی از وضعیت بازنشستگان پیدا کنید باید مهم ترین صندوق آنان که صندوق بازنشستگی کشوری است را مرور کنیم. این وضعیت ممکن است به مرور به صندوق تامین اجتماعی کارگران نیز برسد.

وضعیت صندوق های بازنشستگی به مرحله کامل شکست رسیده است. باید اهمیت این مساله را درک کرد. روندی که روزبه روز بیش تر می شود. کمک دولت به این صندوق بیش از ۸۰ درصد کل منابع مالی و هزینه های صندوق بازنشستگی را شامل می شود. این میزان حدود ۱۶ درصد بودجه کل کشور (۱۴۰۳) را به خود اختصاص می دهد.

سهم دارایی های غیر بورسی صندوق بازنشستگی چند درصد است؟+نمودار

صندوق های بازنشستگی هنگامی شرایط عادی دارند که در بدترین حالت تعداد افراد شاغل که حقوق آنان شامل کسورات می شود، سه برابر افراد بازنشسته باشند که فقط مستمری می گیرند. ولی جهت اطلاع بد نیست بدانیم که  تعداد بازنشستگان دوبرابر حقوق بگیران هستند!  ۲۰ سال پیش یعنی ۱۳۸۳،  تعداد شاغلان دوبرابر بود  والان ماجرا کاملا معکوس شده است.

آن زمان دو شاغل کسورات می پرداختند و یک بازنشسته مستمری دریافت می کرد الان کسورات یک شاغل باید دو بازنشسته را تامین کند که معلوم است نمی شود و دولت پرداخت می کند.

سرمایه های صندوق بازنشستگان نیز عملا در وضعیتی نیست که نیازهای آنان را تامین کند و این یکی از شاخص های سوءمدیریت در این بازه زمانی طولانی مدت است.

توجه کنیم که نسبت آخرین حقوق فرد شاغل به اولین دریافتی فرد بازنشسته در سال ۱۴۰۲، برابر ۹۳ درصد بوده است و اگر هزینه های بیمه درمان را نیز حساب کنیم، عملا ما چیزی به عنوان بازنشسته که هزینه های او مستقل از دولت باشد نداریم، همه حقوق بگیر دولت هستند و صندوق آنان کمکی به حل مساله نمی کند.

البته بازنشستگان در این ماجرا بی تقصیر هستند. مشکل این است که آینده ناترازی مالی این صندوق تیره تر است و بدتر اینکه ممکن است صندوق های دیگر و مهم تر از همه صندوق تامین اجتماعی نیز دچار همین وضع شوند. چرا؟ به علت ساختار جمعیتی و تغییرات رشد آن با این وضع مواجه خواهیم شد.

در سال ۱۳۷۵، جمعیت بالای ۶۵ سال کشور فقط 2.6 میلیون نفر یعنی 4/4 درصد کل جمعیت بودند، در سال ۱۳۹۵، به 4.9 میلیون نفر و 6.1 درصد رسید. این نسبت در فاصله سال های ۱۳۹۵ تا ۱۴۱۵، یعنی به همان اندازه رشد مشابه دوره قبل به 10.5 میلیون نفر (11.3 درصد جمعیت) می رسد.

همین آمار برای نشان دادن اهمیت بازنشستگان در دهه آینده کفایت می کند. نسبت وابستگی سالمندان 9.7 درصد در سال ۱۴۰۰ به 18.8 درصد در سال ۱۴۲۰ می رسد که به لحاظ نسبت حدود دوبرابر می شود.

نکته دیگر اینکه میانگین سن بازنشستگی در ایران و در سال ۱۴۰۲ حدود ۵۲ سال است که با توجه به امید به زندگی، بازنشستگان به طور میانگین حدود ۲۳ سال مستمری می گیرند که اگر وراث آنان را هم اضافه کنیم شاید این عدد به ۳۰ سال مستمری بگیری هم برسد. با توجه به این بسیاری از زنان یا دختران بدون همسر می کوشند که از این امکان استفاده کنند و ازدواج را در قالب دیگری تداوم دهند.

مشکل دیگری که بازنشستگان با آن مواجه هستند، افزایش هزینه هاست. به این معنا که بخش قابل توجهی از آنان همچنان متکفل فرزندان شان هستند که هم بزرگ شده اند و هم بیکار هستند و هزینه های زیادی دارند. از سوی دیگر بازنشستگان اغلب بیماری هایی دارند که به نسبت تداوم و درمان آنها هزینه بر است. به علاوه افزایش حقوق آنان در سال های اخیر تناسبی با تورم نداشته است و این فشار مضاعفی را بر آنان وارد می کند. دولت ها با تورمی که خودشان پیش بینی می کنند مستمری های آنان را افزایش می دهند، در حالی که تورم واقعی بعضا تا دوبرابر و حتی بیش تر از آن است. 

فراموش نکنیم که بازنشستگان چندان در بند اخراج یا قطع حقوق و... نیستند لذا معمولا در طرح مطالبات خود پابه کارتر از سایرین هستند. به عبارت دیگر باید گفت که بازنشستگان ما مشغول کارند. کار در جهت بهبود دریافتی های خود.

نکته بسیار مهم این است که تقریبا همه درآمدهای نفتی صرف پرداخت به کسری صندوق های بازنشستگی می شود، این به معنای آن است که بودجه ایران بدون در نظر گرفتن پرداختی به بازنشستگان غیرنفتی محسوب می شود. احتمالا در آینده نیاز بیشتری به درآمدهای جدید برای پرداخت مستمری بازنشستگان باشد. اکنون حدود ۵ درصد جمعیت کشور زیر خدمات و پرداخت های صندوق بازنشستگی است و در آینده بیش تر خواهد شد. فقط تصور کنید که صندوق های دیگر بازنشستگی نیز به همین وضع دچار شود، آنگاه مساله بسیار فراتر از این مشکل خواهد شد.