فراموشی زعفران ایران در بازارهای صادراتی

به گزارش اکونگار به نقل از دنیای اقتصاد؛ ایران با دارا بودن حدود ۱۲۳ هزار هکتار سطح زیر کشت در سال ۱۴۰۲ و توان تولید بیش از ۴۵۰ تا ۴۷۰ تن زعفران در سال، بزرگ‌ترین و مهم‌ترین تولیدکننده زعفران در جهان است. استان خراسان رضوی با سطح زیر کشت ۹۲ هزار هکتار مزارع تولید زعفران رتبه اول و پس از آن خراسان جنوبی با سطح زیر کشت ۱۷ هزار هکتار در رتبه دوم تولید قرار دارند.

بر اساس اعلام شورای ملی زعفران، عملکرد تولید زعفران طی سال های اخیر ۱.۵ تا ۳ کیلوگرم در هکتار بوده، در حالی که طی ۴۰ سال گذشته، این میزان ۶ کیلوگرم بود که این امر بیانگر کاهش ۵۰ درصدی عملکرد تولید است. این در حالی است که به گفته کارشناسان، با رعایت مسائل فنی کاشت و تغذیه مناسب امکان افزایش تولید زعفران به بیش از هزارتن در کشور وجود دارد. در همین حال، با توجه به تنش‌‌‌های گرمایی، اگر کشاورزان به رعایت مسائل فنی در زمینه کشت زعفران توجهی نداشته باشند یا آموزش مناسب به بهره‌برداران داده نشود، عملکرد تولید کاهش می‌‌‌یابد.

کوتاهی وزارت جهاد در آموزش کشاورزان

در همین رابطه علی حسینی، عضو شورای ملی زعفران گفت: با توجه به غفلت وزارت جهاد در آموزش کشت صحیح زعفران به کشاورزان‌، احتمال خسارت و آسیب از حیث تنش‌‌‌های گرمایی به تولید زعفران وجود دارد. وی افزود: کشاورزانی که عمق کشت زعفران آنها کمتر از ۲۵ سانتی‌متر است یا کود مناسبی به زمین نداده‌اند، شاهد آن هستندکه تنش‌‌‌های گرمایی آسیب جدی به مزارع وارد کند و در نهایت این امر موجب می‌شود تا برآورد افزایش دو تا سه برابری تولید زعفران نسبت به مدت مشابه سال قبل محقق نشود.

افت تولید زعفران درپی غفلت از اصول کشت

حسینی ادامه داد: با توجه به شرایط مساعد جوی و بارش در فصل بهار برآورد می‌‌‌شد که تولید زعفران نسبت به مدت مشابه سال قبل دو تا سه برابر افزایش یابد که البته به نظر می‌‌‌رسد در مزارعی که اصول کشت رعایت نشده، این امر محقق نخواهد شد. هرچند برای برآورد نهایی تولید تا اوایل آبان همزمان با برداشت نسبی زعفران باید منتظر ماند.

عضو شورای ملی زعفران در واکنش به بی‌توجهی وزارت جهاد نسبت به آموزش صحیح بهره‌برداران افزود: برخی کشاورزان به سبب بهره‌گیری از تجربه دیگران، کشت زعفران را مانند جو و گندم انجام دادند که همین امر موجب شده خساراتی از حیث تنش‌‌‌های گرمایی به تولید وارد شود که براین اساس سرمایه کشت به هدر می‌‌‌رود و زمین نابود می‌‌‌شود. این درحالی است که وزارت جهاد به عنوان متولی امر با آموزش صحیح به کشاورزان و نظارت بر مدیریت تولید می‌‌‌تواند از چنین خسارت‌‌‌هایی جلوگیری کند.

درخواست از وزیر جدید

حسینی با بیان اینکه پتانسیل تولید زعفران چندبرابر رقم فعلی است، تصریح کرد: بنابر برآورد‌‌‌های صورت‌گرفته از سطح زیرکشت فعلی زعفران پتانسیل تولید حداقل هزارتن زعفران وجود دارد که اکنون یک‌چهارم این میزان در کشور تولید می‌‌‌شود، در حالی که با اعمال آموزش صحیح به بهره‌برداران طی یک برنامه مدون امکان این میزان تولید در کشور وجود دارد. گفتنی است در شرایط فعلی منابع لازم اعم از انرژی، سرمایه و زمین برای هزارتن محصول صرف می‌‌‌شود، در حالی که با رقم فعلی تولید اختلاف معناداری دارد.

عضو شورای ملی زعفران گفت: از وزیر جدید تقاضا داریم که با اتخاذ تدابیر مناسب و سیاست‌‌‌های تشویقی عملکرد زعفران در واحد سطح را افزایش دهد، در غیر این صورت اراضی رها می‌‌‌شود و بهره‌برداران به سراغ کشت دیگر محصولات می‌‌‌روند یا به حاشیه شهر‌‌‌ها روی می‌‌‌آورند.

۱۵ درصد زعفران تولیدی در داخل مصرف می‌‌‌شود

حسینی در ادامه با بیان اینکه سالانه ۱۰ تا ۱۵ درصد زعفران تولیدی در داخل مصرف می‌‌‌شود، اظهار کرد: اگر شرایط عرضه و قیمت زعفران در بازار مناسب باشد، تقاضا برای خرید در بازار افزایش می‌‌‌یابد.

او همچنین با بیان اینکه زعفران نو در اواسط مهر ماه به بازار عرضه می‌‌‌شود، گفت: با توجه به آغاز برداشت نوبرانه زعفران از مهرماه و برداشت انبوه از آبان ماه، تقاضای چشمگیری در بازار برای خرید وجود ندارد و اکنون تقاضا در بازار از روند عادی برخوردار است.

 ثبات قیمت زعفران در بازار

همچنین غلامرضا میری، نایب‌رئیس شورای ملی زعفران، از ثبات قیمت زعفران در بازار خبر داد و گفت: نرخ کنونی هرکیلوگرم زعفران دسته ۶۵ میلیون تومان، پوشال ۸۷ تا ۸۸ میلیون تومان، سرگل ۹۲ تا ۹۴ میلیون تومان و نگین ۱۰۲ میلیون تومان است. به گفته وی، با توجه به اینکه حدود ۴۰ روز دیگر برداشت زعفران آغاز می‌شود، از این رو قیمت زعفران به شرایط عرضه و تقاضا بستگی دارد.

میری ادامه داد: گرچه آمار دقیقی از صادرات نداریم، اما برآوردها حاکی از آن است که تا فصل برداشت با احتساب مصرف داخل و صادرات ۱۵ تا ۲۰ تن زعفران نیاز داریم که اکنون ۱۰ تن زعفران در انبارهای تعاون روستایی، حدود ۳ تن بورس کالا و مابقی دست کشاورزان است.

خرید توافقی برای حمایت از کشاورز و صادرکننده

 نایب‌رئیس شورای ملی زعفران با اشاره به تاثیر خرید توافقی بر بازار زعفران افزود: خرید توافقی فاکتور مثبتی برای کشاورز و صادرکننده است که در پیک برداشت، با ورود دولت به امر خرید ضمن حمایت از کشاورز، ثبات بازار داخل و صادرات فراهم می‌شود. 

میری تصریح کرد: در پیک فصل برداشت کشاورزان نیاز به نقدینگی دارند که این احتمال وجود دارد که با عرضه یکباره زعفران، قیمت کاهش  یابد که این زحمات یک‌ساله کشاورزان را هدر می‌دهد که در این صورت دیگر انگیزه‌ای برای کشت در سال زراعی آینده نخواهند داشت، در حالی که خرید توافقی در ابتدای فصل از کشاورز و فروش با درصد مشخص در طول سال به صادرکننده می‌تواند در تعادل بازار اثر بسزایی داشته باشد. 

نایب‌رئیس شورای ملی زعفران گفت: خرید توافقی زعفران، به سیاست‌‌‌های دولت و تعاون روستایی بستگی دارد، اما به طور کلی از کاهش قیمت در بازار جلوگیری می‌‌‌کند.

۷۰ کشور مقصد صادرات زعفران ایرانی

او با بیان اینکه ۸۰ تا ۸۵ درصد زعفران تولیدی صادر می‌شود، افزود: بنابر آمار ۷۰ کشور مقصد صادرات زعفران ایرانی است و تنها ۱۰ تا ۱۵ درصد زعفران تولیدی به بازارهای هدف صادر می‌شود.

نایب‌رئیس شورای ملی زعفران با اشاره به راهکارهای حفظ جایگاه تولید زعفران ادامه داد: رفع موانع سدراه صادرات و حمایت از صادرکنندگان موجب شده تا زعفران تولیدی در بازارهای جهانی جذب شود.

میری با بیان اینکه پتانسیل صادرات تا ۶۰۰ هزارتن زعفران در بلندمدت وجود دارد، گفت: اگر سالانه تولید ۱۰ تا ۲۰ درصد افزایش یابد، این امکان وجود دارد که به همان نسبت صادرات افزایش یابد.

قیمت‌ها تا فصل برداشت افزایشی است

او تصریح کرد: با توجه به کاهش عرضه زعفران، قیمت‌ها روند افزایشی به خود گرفته که پیش‌بینی می‌شود تا فصل برداشت، روند فعلی در بازار ادامه یابد.

به گفته میری، گرچه آمار دقیقی درخصوص حجم زعفران مانده در انبارها نمی‌توان اعلام کرد، اما مقدار زعفران موجود در انبارهای تعاون روستایی و بورس چندان نیست چراکه بیش از رقم موجودی صادرات خواهیم داشت که براین اساس پیش‌بینی می‌شود قیمت‌ها تا فصل برداشت افزایشی است.

نایب‌رئیس شورای ملی زعفران ادامه داد: طبق روال معمول ۳۰ تن برای صادرات و مصرف داخل تا فصل برداشت نیاز داریم، اما حداکثر آنچه موجود است ۱۲ تن زعفران در اختیار تعاون روستایی و ۵ تن بورس کالا است.

موانع صادرات زعفران پابرجا است

او با بیان اینکه مشکلات صادرات زعفران کماکان پابرجا  است، افزود: از نمایندگان مجلس و دولت انتظار می‌‌‌رود که موانع پیش روی صادرکنندگان مرتفع شود که در صورت تحقق با برداشت محصول جدید با رشد صادرات مواجه خواهیم شد. با توجه به گذشت نیمی از سال، میزان صادرات بستگی به زمان رفع موانع دارد، اما بی‌تردید با حذف موانع شاهد رشد صادرات خواهیم بود، به طوری که در ماه نخست رفع موانع حداقل ۲۰ درصد خواهد بود. 

میری درباره آینده تولید زعفران گفت: با توجه به گرمای هوا، خشکسالی و کم‌آبی نمی‌‌‌توان پیش‌بینی راجع به تولید داشت، اما این احتمال وجود دارد که با افزایش دمای هوا رشد چشمگیر تولید نسبت به سال قبل محقق نشود. در صورت تحقق رشد چشمگیر تولید زعفران نسبت به سال قبل با رفع موانع صادرات نگرانی نخواهیم داشت.

تولید زعفران امسال به ۳۵۰ تن می‌‌‌رسد

در همین حال حسین زینلی، مجری طرح گیاهان دارویی وزارت جهاد نیز با بیان اینکه سال گذشته حدود ۲۳۸ تن تولید زعفران داشتیم، گفت: امسال براساس برآورد‌‌‌ها تولید زعفران بیش از ۳۵۰ تن نخواهد بود، هرچند پتانسیل تولید هزارتن زعفران را در کشور داریم که با ورود بخش‌‌‌های مختلف، رعایت پروتکل‌‌‌های علمی و تخصیص بودجه طی برنامه هفتم دستیابی به این میزان تولید وجود دارد.

او با اشاره به اهمیت ارتقای عملکرد و حمایت از تولیدکنندگان افزود: آموزش و انتقال یافته‌‌‌های نوین و برنامه‌‌‌های متنوع ترویجی از راهکار‌‌‌های مناسب و کاربردی برای افزایش عملکرد و همواره مورد تاکید است.

مدیریت قیمت در بازار به کمک تشکل‌‌‌ها

مشاور وزیر جهاد کشاورزی ادامه داد: در راستای مدیریت قیمت در بازار یک نوع مشارکت می‌‌‌خواهیم، از این رو دولت در‌صدد است تا در صورت بروز مشکل وارد بازار شود، بدین منظور تشکل‌‌‌ها را برای خرید توافقی آماده کرده‌‌‌ایم که امیدواریم کشاورزان قدر زعفران را بدانند و با مدیریت عرضه همزمان با فصل عرضه محصول نو از آبان تا سال بعد قیمت جهانی را حفظ کنند.

زینلی با بیان اینکه محدودیتی در تولید زعفران نداریم، افزود: سال گذشته ۲۳۸ تن زعفران در کشور تولید شد که امسال برآورد می‌شود تولید با رشد ۲۰ درصدی نسبت به سال قبل به ۳۵۰ تن برسد. با توجه به پتانسیل تولید زعفران، امکان ارزآوری حاصل از صادرات  به بیش از یک میلیارد دلار وجود دارد.

صادرات زعفران تولیدی به ۶۰ کشور

این مسوول همچنین درباره وضعیت صادرات زعفران گفت: بنابر آمار، صادرات زعفران به ۶۰ کشور دنیا انجام می‌‌‌شود، هرچند عمده صادرات به ۱۰ کشور صورت می‌‌‌گیرد.

زینلی ادامه داد: سالانه حدود ۸۰ تا ۸۵ درصد و در برخی مواقع ۹۰ درصد زعفران تولیدی صادر و مابقی در داخل مصرف می‌‌‌شود، هرچند ارزش واقعی مدنظر هیچ‌گاه به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده زعفران وارد کشور نشده است.

ارزش واقعی صادرات زعفران یک میلیارد دلار است

او گفت: بنابر آمار سالانه ارزش صادرات زعفران به ۳۰۰ میلیون دلار می‌‌‌رسد، در حالی که ارزش واقعی ۹۰۰ میلیون دلار تا یک میلیارد دلار است که دستیابی به این امر مهم نیازمند مشارکت و توافقات بازرگانی است، چراکه در خصوص صنایع تبدیلی زعفران جزو کشور‌‌‌های پیشرفته هستیم.

زینلی با بیان اینکه هیچ‌گاه نتوانستیم قیمت زعفران را به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده در  بازار حفظ کنیم، افزود: امسال بازار بین‌الملل و داخل خالی است، از این رو کشاورزان با حفظ و نگهداری و مدیریت عرضه به بازار باید قیمت را مدیریت کنند.

خطر فراموشی زعفران ایرانی در بازارهای جهانی

با این حال، محمدعلی رضایی، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی ایران با اشاره به خطر به ‌‌‌فراموشی سپردن زعفران ایرانی در بازارهای جهانی معتقد است: این خطر سالیان متمادی است که وجود داشته و دارد، طبیعی است که چنانچه راه‌‌‌حلی منطقی برای حل این مشکل نداشته باشیم احتمالا در ابتدا بازارها و حتی تولید را واگذار کنیم.

او خاطرنشان کرد: کم نیستند کشورهایی که با استفاده از زعفران ایران برای خود بازارسازی کرده و همزمان با آن روی کشت نیز متمرکز شده‌‌‌اند و هرساله با افزایش تولید بخشی از واردات از ایران را کاهش داده و تولید خود را جایگزین می‌‌‌کنند. ما در شورای ملی زعفران مکررا این خطرات را اعلام کرده‌‌‌ایم اما هنوز مورد توجه دستگاه‌‌‌های اجرایی ذی‌ربط قرار نگرفته است.