چشم انداز آینده بورس در دولت دکتر پزشکیان

اکونگار، فهیمه اکبری صحت- بررسی عملکرد دولت سیزدهم در حوزه بورس نشان می‌دهد که بر اساس سیاست‌گذاری‌های مدیران بورسی روزانه حدود 288 میلیارد تومان از بورس سرمایه خارج می‌شد و بازار سرمایه نسبت به سایر بازارها دچار یک عقب ماندگی جدی شده بود. پس از اعلام نتایج انتخابات بازار روی خوش به رییس جمهور منتخب نشان داد و بارقه‌های امید بر دل سهامداران تابید.

کارنامه سرخ دولت سیزدهم در بازار سرمایه/ نمرده مردودی امام صادقی‌ها در بورس

هاتف سیدپور، کارشناس بازار سرمایه  و مدیرعامل موسسه سرآمد معتقد است که بورس نسبت به سایر بازارها دچار یک عقب ماندگی است که انتظار داریم به تدریج آن را جبران ‌کند. در ادامه مشروح صحبت‌های وی را بخوانید.

از زمان اعلام نتایج انتخابات بازار سرمایه در وضعیت رو به رشدی قرار گرفت و طی دو روز شاخص کل بورس 100هزار واحد رشد کرد. البته در روزهای بعدی، کمی تغییر روند داد، اما وضعیت چندان نامطلوب نیست. به نظر شما این وضعیت واکنش هیجانی بازار به وضعیت پیش آمده است یا دلیل دیگری دارد؟

رشد بورس با اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری دلایل مختلفی داشت. یکی از آنها صحبت‌های آقای پزشکیان و اعلام برنامه‌های حمایتی از بورس بود. فعالان بازار معتقدند که آقای پزشکیان در قول خود صادق است. برخلاف دولت گذشته که قول حمایت از بورس داد، اما حمایتی انجام نشد، فعالان بازار سهام انتظار دارند که دولت چهاردهم در بازار یک ثبات ایجاد کند. چون رییس جمهور منتخب در صحبت‌های خود روی این موضوع تاکید داشت.

دلیل دیگر این است که نوع سیاست گذاری‌هایی که آقای پزشکیان در حوزه اقتصاد کلان، قیمت‌گذاری‌های کلیدی در اقتصاد ایران و... اعلام کرده، به نفع بازار سرمایه است. برای مثال مطرح کردن مباحثی مانند قیمت‌گذاری خودرو، خروج از قیمت‌گذاری دستوری در صنایع و... برای شرکت‌های بورسی امیدبخش است.

از سوی دیگر تیم اقتصادی آقای پزشکیان در رابطه با مباحث اقتصادی که روی بازار سرمایه تاثیر مستقیم دارد، مواردی را مطرح کرده‌اند که خوشایند بازار سرمایه است. برای مثال آقای طیب نیا، در گفتگویی اعلام کرده است که «ارز نیمایی یک رانت است که هر کسی به آن دست پیدا کند بخشی از رانت موجود را تصاحب می‌کند و دیگر هیچ نیازی به کار تولیدی ندارد و باید موضوع  به صورت جدی تعیین تکلیف شود.» درحال حاضر شرکت‌های بزرگ صادراتی که در بورس هستند مکلف شده‌اند که ارز حاصل از صادرات را به قیمت نیمایی عرضه کنند و بیش از یکسال است که قیمت ارز نیمایی افزایش نیافته و شرکت‌های بورسی در انتظار تعیین تکلیف این وضعیت هستند.

نکته دیگری که باعث شد بورس روی خوشی به ریاست جمهوری آقای پزشکیان نشان دهد، رییس جمهور نشدن آقای دکتر جلیلی است. دیدگاهی که ایشان و تیم مشاوره‌اش نسبت به بازار سرمایه داشتند و دیدگاه مبهمی که ایشان درباره بورس داشت ، برای فعالان بورسی نگرانی ایجاد کرده بود. بسیاری از فعالان بازار صراحتا در زمان انتخابات از آقای پزشکیان حمایت کردند، چرا که گفتمان آقای جلیلی برای بورس چندان مناسب بود. مخصوصا اینکه برخی مشاوران آقای جلیلی از انحلال بورس کالا سخن گفته بودند و یک ترس و نگرانی جدی برای فعالان بازار ایجاد می‌کرد. تفکری که تیم اقتصادی آقای جلیلی داشت، معتقد است که کالاها نباید در محملی عرضه شود که نوع قیمت‌گذاری، آزاد و مبتنی بر دلار بازار آزاد است. آنها معتقد به انحلال بورس کالا بودند، درحالی که هیچ جایگزینی هم برای آن نداشتند که بازار جایگزین برای فروش محصولات شرکت‌های بزرگ پتروشیمی ، فولادی‌، سیمانی و ... چیست و چگونه این شرکت‌ها محصولاتشان را به فروش خواهند رساند.

وقتی دولت قیمت‌گذاری و سیاست‌گذاری دستوری دارد، شرکت‌ها را مکلف می‌کرد که محصولاتشان را به بازار عرضه کنند، سوال اینجاست که این محصولات در کدام بازار عرضه می‌شوند، چگونه افراد می‌توانستند به این محصولات دسترسی پیدا کنند. کسانی که نزدیکتر بودند به باندهای ارتباطی از این فرصت استفاده می‌کردند و صاحب میلیاردها میلیارد سود می‌شدند و دوباره محصولات را در بازار آزاد با قیمت‌های بسیار بالا به فروش می‌رساندند. در این میان عملا سود شرکت‌ها کاهش و جیب دلال ها پر می شد.

فعالان بورسی این نگاه‌ها را به عنوان ریسک‌های سیستماتیک می‌شناختند که به انحلال سیستم منجر می‌شد.

نقش تیم مشاوران اقتصادی آقای پزشکیان در بازگشت آرامش به بورس چه بود؟

وجود افرادی مانند آقای طیب نیا  و اقای عبده تبریزی که کارنامه روشنی در حوزه اقتصاد ملی داشتند به شانیت برنامه‌های آقای پزشکیان کمک بیشتری کرد. این افراد کسانی هستند که ریل‌گذاری‌ها را از سال‌ها پیش انجام داده‌اند. درحال حاضر آنچه که به عنوان بازار آنلاین سهام ایران وجود دارد نتیجه ریل‌گذاری‌ها، سیاست‌گذاری‌ها و قانون نویسی‌ها و ایجاد ساختارها حاصل تفکر شخص مثل آقای عبده تبریزی است. آقای عبده تبریزی جزء چهره های شناخته شده و معتبر بورس ایران است. این افراد جدای از تفکرات سیاسی دارای تفکرات تکنوکرات قدرتمندی هستند که توانسته‌اند اقدامات مناسبی در دوران مختلف در بازار سرمایه انجام دهند. اینها در شرایطی است که در چند سال اخیر با مدیرانی مواجه بودیم که نه تنها بازار را عمق نبخشیدند؛ بلکه تخریب کردند. و با نوع رفتار، نوع سیاست‌گذاری و دخالت‌های نظارتی بیجا عمق بازار را کاهش دادند.

مهمترین عاملی که منجر به امیدواری فعالان  بورسی به رشد این بازار و بازگشت رونق در دولت آقای پزشکیان می‌شود، چیست؟

یکی از موارد مهمی که باید به آن توجه کنیم جاماندگی بورس از تورم و سایر بازارها است. در چهارسال گذشته بیشترین جفایی که به بازارها شد، مربوط به بازارسرمایه است. به این دلیل که در یک دوره‌ای بیش از اندازه رشد کرد و در این دوره  بیش از اندازه پایین رفت. در دوره فعلی بازار با یک تفریط مواجه شد. اقتصاد کشور ظرفیت بالایی در افراط و تفریط دارد، درحال حاضر سیکل بسیار خطرناک افراط گرایی ارزی بلای جان اقتصاد شده و جامعه را به این نتیجه رسانده که انگار توقف ناپذیر است. این موضوع اصلی ترین عامل گسترش فقر عمومی و ناپدید شدن طبقه متوسط در ایران و نارضایتی آن 60درصدی است که در انتخابات شرکت نکردند .متاسفانه هیچ کدام از آن سیاست‌گذاران جلوی افراط گرایی ارزی  را نمی‌گیرند و برای آن چاره‌اندیشی نمی کنند. این درحالی است که سیاستگذاران درباره بازارهای دیگر بلافاصله واکنش نشان می‌دهند. غافل از اینکه این بازارها تابع متغییر اصلی هستند. متغییر اصلی و پیشران اصلی بازارها نرخ ارز است. وقتی نرخ ارز بالا می‌رود، سایر بازارها مانند مسکن، طلا ، خودرو و سهام باید خودشان را با افزایش نرخ ارز هماهنگ کنند. در این چند سال تنها بازاری که خودش را با نرخ دلار هماهنگ نکرده و دچار یک عقب ماندگی شد بازار سهام است. به همین دلیل در بورس شرکت‌هایی وجود دارند که با یک چهارم و حتی یک پنجم قیمت واقعی معامله می‌شوند. به معنای دیگر اگر قرار باشد همین امروز پالایشگاه‌ها و نیروگاه‌هایی که موجود هستند احداث شوند، باید حداقل چهار  تا پنچ برابر قیمتی که در بورس خرید و فروش می شوند، هزینه شود تا همین پالایشگاه یا نیروگاه‌ها ساخته شود. در نتیجه درحال حاضر بهترین جا برای خرید شرکت‌های غول آسا، بورس است. چون با قیمت کاملا غیر واقعی عرضه می‌شوند و یک جاماندگی اساسی از قیمت ذاتی دارند.

تبعات این اتفاق چیست؟

این اتفاق باعث می‌شود تا سرمایه‌گذار از بازار ناامید شده و معتقد است که یک تفریط صورت گرفته که نتیجه افراط‌های قبلی است و بازار بیش از اندازه سرکوب شده است. به همین دلیل بخش عمده‌ای سرمایه‌ها به سمت بازار ارز،  مسکن ، طلا یا ارز دیجیتال.. می‌روند . پول وارد هر بازاری شود، بازار را رشد می‌دهد، در نتیجه وقتی پول به بازار تزریق نمی‌شود ، بازارهای دیگر رونق می‌گیرند. وقتی طلا و دلار گران می‌شود، زندگی مردم به صورت مستقیم گران‌تر اداره خواهد شد. چه بسا زندگی‌هایی که به دلیل همین گرانی‌ها متلاشی شده است.

در گردنه‌های مهم است که تفاوت میان اقتصاددان‌ها و اقتصاد نادان‌ها خودش را نشان می‌دهد چون بخشی از اقتصاد دانش و بخش دیگر بینش است. بینش نسبت به پدیدها و نسبت به سرمایه‌ها. وقتی یک اقتصاددان این بینش را نداشته باشد و نتواند تفکر استراتژیک، چند بعدی و چند وجهی داشته باشد لاجرم در گردنه‌های مهم اقتصادی نمی تواند تصمیم عقلایی بگیرد.

هیچ کس حاضر نیست سکه 40میلیونی را 10میلیون بفروشد، اما همین الان عده ای دارند سهام هزار تومانی رو 200 تومن در بورس می فروشند.چرا؟ چون می ترسند!

دلیل این موضوع ترس از دست رفتن سرمایه به صورت کامل است؟

نه. این ترس وجود دارد که اگر بازار رشد کند، بازهم عده‌ای در مقابل آن می‌ایستند. واقعیت این است که بازارها از قانون ظروف مرتبطه تبعیت می‌کنند. نمی‌توان بازارها را مهندسی کرد. بازارها باید مرتبط باهم رشد کنند.

در مورد افراط و تفریط در بازار صحبت کردید. در حال حاضر سطح امیدواری به بورس نسبتا افزایش یافته است، چطور باید از تکرار روند افراطی سال‌های گذشته جلوگیری کرد؟

ببنید بازار محل تجلی اراده میلیون‌ها کنشگر است.هیچ کس نمی‌تواند جلوی چنین اتفاقی را بگیرد. اگر کارشناسی صحبت از جلوگیری از افراط می‌کند، به دلیل ناآشنایی با بازار است. برای مثال آقای جلیلی وعده می‌داد که سهام باید بیمه شود. اما واقعیت این است که بیمه سهام تجربه شد و نتیجه نداد.

دولت نباید مانع حرکت بازار شود. بازار باید خودش تصمیم به حرکت بگیرد. متاسفانه  عده‌ای که نگاه بهداشتی و درمانی به تمام پدیده‌ها دارند تصور می‌کنند که با نسخه پیچی بهداشتی ‌می‌توان بازار را مدیریت کرد. بازار محل تجلی اراده میلیون‌ها کنشگر است، کنشگران هستند که تصمیم می‌گیرند چه اتفاقی پیش آید. در بازار ارز دیجیتال که میلیون‌ها نفر از سراسر جهان در حال معامله هستند خبری از مدیریت و مهندسی بازار نیست. دلیل اینکه چنین مباحثی از سوی سیاسیون تکرار می‌شود، این است که هیچ کدام از این مدیران و تصمیمگیران یک کد بورسی ندارند. همین افراد در مورد بورس سیاست‌گذاری می‌کنند. این افراد هیچ وقت یک معامله در بازار نکرده‌اند، چطور می‌توانند در مورد این موضوع تصمیم گیری کنند. این افراد نه دانش دارند، نه بینش و نه تجربه.

در فارکس روزانه 7هزار میلیارد دلار معامله صورت می‌گیرد. بزرگترین بانک‌ها و بزرگترین شرکت‌های دنیا در این بازار سرمایه‌گذاری می‌کنند، کدام دولت می تواند ادعا کند که کنترل این بازار بزرگ را در اختیار دارد؟

بسیاری از این شرکت‌ها با سقوط ارز دیجیتال زیان‌ده شدند. ماهیت بازار این است که در کنار سود، زیان هم باشد. همینجاست که خلق فرصت می‌شود. باید از دیگاهی که همه اش به فکر مهندسی بازار است فاصله گرفت.

پیش بینی شما از چشم‌انداز  چند ماه آینده بورس چیست؟

در وهله اول باید منتظر حضور مسولان جدید در سازمان و خداحافظی با مدیران قبلی بود. مسولان قدیم بدترین عملکرد دوران‌های بورس ایران را داشتند. البته از نگاه خودشان اینطور نیست، اما از نقطه نظر کارشناسان اینها بدترین عملکرد را داشتند. در مجموع انتظار می‌رود وضعیت بازار سهام بهتر شود و بازار سهام در ماه‌های آینده از جاماندگی فاصله بگیرد. درست است در روزهای ابتدای بعد از انتخابات شاخص صعودی بود، اما در روزهای بعدی با افزایش عرضه به دلیل از دست رفتن اعتماد سرمایه‌گذاران بازار دچار یک بی‌ثباتی شده، احتمال نوسان وجود دارد. انتظار می‌رود بازار به مرور روند رو به رشدی بگیرد .

 بازار باید آهسته رشد کند و از رشد‌های سریع و تند اجتناب شود چراکه ممکن است عده‌ای با رشد هیجانی مقابله کنند.