ضربه‌های نظام بانکی ورشکسته بر پیکر اقتصاد کشور/ ریشه‌های ناترازی بانک‌ها کجاست؟
در چند روز گذشته سخنگوی دولت از انحلال یک بانک خصوصی به علت ناترازی سخن گفت. در سال قبل، سه موسسه مالی و اعتباری به همین دلیل منحل شدند. بانک مرکزی در اواخر سال قبل به ۸ بانک هشدار داد که برای حل مشکل ناترازی چاره ای تدبیر کنند.
به گزارش اکونگار، علی بهادری جهرمی، سخنگوی دولت در مراسم بزرگداشت شهدای خدمت در اردبیل گفت: در دوران مدیریتی دولت سیزدهم سه مؤسسه مالی، اعتباری در کشور منحل و قرار است یک بانک خصوصی ناتراز نیز از چرخه بانکداری خارج شود.
خط و نشان دولت برای بانک‌های ناترازی/ کدام بانک‌ها در خطر انحلال هستند؟
او گفت: در ابتدای کار دولت سیزدهم پیش‌بینی می‌شد که تورم در کشور سه رقمی شده و به بالای ۱۰۳ درصد برسد و مسئولیت کنترل تورم نیز با بانک مرکزی بود که در جلسات مختلف قرار شد جلوی خلق نقدینگی بیش از حد گرفته شده و با بهبود وضعیت ناترازی بانک‌ها و اصلاح کسری بودجه دولت جلوی این تورم گرفته شده به طوری که بر اساس آخرین اخبار و اطلاعات این وضعیت تورمی در حال حاضر به ۳۰ درصد رسیده است.
رکورد زنی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی
بر اساس آمار، افزایش چشمگیر بدهی نظام بانکی به بانک مرکزی در سال جاری به رکورد تازه‌ای دست یافت. رقم بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی در یازده ماهه سال قبل به ۶۸۲ هزار میلیارد تومان رسیده که این رقم قابل توجه نسبت به ماه مشابه سال قبل تر، ۹۸.۳ درصد رشد داشته است.
بررسی آمار‌های پولی و بانکی منتشر شده توسط بانک مرکزی نشان می‌دهد در پایان بهمن ماه سال گذشته، رشد نقطه‌به‌نقطه بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی به مرز ۱۰۰ درصد نزدیک شده است.
این در حالی است که در پایان یازدهمین ماه سال گذشته، حجم پایه پولی با رشد نزدیک به ۳۰ درصد نسبت به بهمن ماه سال ۱۴۰۱ به بیش از یک هزار و ۴۸ هزار میلیارد تومان رسیده است. به بیان دیگر از ابتدای سال قبل تا پایان یازدهمین ماه سال، پول پرقدرت بانک مرکزی به میزان ۱۸۹ هزار میلیارد تومان افزایش داشته است.
ناترازی بانک ها چیست؟
ناترازی بانک از آن دسته مسائلی ست که مدت های طولانی نظام بانکی و اقتصادی کشور را درگیر خود کرده است. در ابتدا باید از مفهوم ناترازی بانک ها گفت. اگر بدهی بانک (عمدتا سپرده‌ها) از دارایی بانک (عمدتا تسهیلات، املاک و شرکت‌های متعلق به بانک) بیشتر شود، گفته می‌شود بانک ناتراز است.
چرا بانک ها در ایران دچار ناترازی می شوند؟
کارشناسان درباره شروع و دلایل ناترازی بانک ها در ایران می گویند در طول سال‌های متمادی بانک‌ها منابع خود را بدون ضامن و وثیفه کافی وام‌های کلان دادند و برنگشته، یا منابع را داخل املاک، مراکز تجاری و مسکونی بردند و بنگاه‌داری خود را گسترش دادند و به‌نوعی منابعشان بلوکه شده است و الان هم به دلیل قیمت پایین عرضه نمی‌کنند.در این شرایط نسبت‌هایی که باید در بانک‌ها رعایت شود برای اینکه ترازنامه آنها منفی نشود، به هم خورده است. درواقع بانک‌ها از نظر ترازنامه‌ای ناتراز نیستند، چون منابع ملکی دارند، اما از نظر نقدینگی در مضیقه‌اند. آن قسمت‌هاست که بانک را مشرف به ورشکستگی می‌کند. بانک‌ها دقت لازم را در مدیریت دارایی و بدهی‌هایشان ندارند و می‌توان گفت مساله به طور ریشه‌ای لاینحل باقی مانده و بانک مرکزی و وزارت اقتصاد تا به حال نتوانسته‌اند راه‌حلی پیدا کنند. وقتی که مردم برای گرفتن پول‌هایشان به بانک هجوم می‌برند، بانک به اندازه کافی ریال و ذخیره نقدینگی ندارد، از طرف دیگر وجه نقد خود را نگه نداشته و وام دادند و این منابع قفل شده است. به همین خاطر ناترازی بانک‌ها یکی از چالش‌های مزمن و طولانی‌مدت در اقتصاد ایران شده است.
به گفته کارشناسان، انحلال بانک ها انحلال موسسه‌ها و بانک‌های ناتراز در مرحله آخر است. پیش از آن باید ادغام و فرجه دادن به بانک‌ها باشد و یک حد فاصل زمانی برای اینکه بانک‌ها ناترازی خود را بهبود ببخشند.
آن ها تهدیدات بانک مرکزی و دولت را ناکافی می دانند و از دولت می خواهند به صورت ساختاری و ریشه ای موضوع را حل کند.
چه موسسات و بانک هایی منحل شده یا در آستانه انحلال قرار دارند؟
سال گذشته فرزین، رئیس بانک مرکزی، پس از پایان اولتیماتوم شش ماهه به بانک ها و موسسات مالی و اعتباری مبنی بر اینکه مشکل ناترازی خود را حل کنند وگرنه ادغام یا انحلال در دستور کار خواهد بود، سه موسسه مالی و اعتباری، نور، کاسپین و توسعه منحل شدند.
همچنین فرزین در سال قبل به 8 بانک هم هشدار داد که در آستانه انحلال قرار دارند. رسانه ها از بانک های دی، پارسیان، آینده و حتی بانک های دولتی همچون پست بانک و کشاورزی به عنوان بانک هایی که در شُرف انحلال قرار گرفته اند نام می برند.
کدام بانک‌ها بیشترین ناترازی را داشتند؟
طبق صورت‌های مالی، مجموع سود و زیان انباشته تلفیقی برخی بانک‌های دولتی، سپه، مسکن، کشاورزی، پست بانک، صنعت و معدن و توسعه صادرات تا پایان سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰۹ هزار میلیارد تومان زیان بوده است. این یعنی سرمایه‌گذاری‌های این بانک‌ها و عملیات توسعه‌شان نیز نه‌تن‌ها سودده نبوده؛ بلکه زیان سنگین در پی داشته است. درست بر خلاف بانک‌هایی مثل پاسارگاد و دیگر بانک‌های با تراز مطلوب.
همچنین میانگین نسبت کفایت سرمایه هشت بانک دولتی ۱.۱ درصد است. ۶ بانک عملاً پایین‌تر از شاخص ۸ درصد به فعالیت خود ادامه می‌دهند، ۴ بانک هم کفایت سرمایه منفی دارند که وضعیت آنها را بسیار نگران‌کننده می‌کند. در این میان وضعیت بانک سپه با نسبت کفایت سرمایه منفی ۲۳ از همه بانک‌ها بدتر است.
روند افزایشی بدهی بانک‌ها به بانک مرکزی
طبق آمار بانک مرکزی از تحولات پولی و بانکی شهریورماه سال ۱۴۰۱، در اولین ماه تابستان ۱۴۰۱ بدهی بانک ها به بانک مرکزی برابر با 176 هزار و 465 میلیارد تومان بوده که نسبت به پایان سال قبل 29 هزار و 930 میلیارد تومان بیشتر شده است. سال 1401 می‌توانست فرصتی برای تحقق اصلاحات ساختار بانکی باشد و این یکی از شعارهای دولت سیزدهم بود. اما این مهم بار دیگر محقق نشد و شبکه بانکی متاثر از وضعیت اقتصادی کشور است. اقتصاد با غول تورم پنجه انداخته و همین وضعیت در وضعیت بانک‌ها هم اثرگذار است. البته در سال گذشته با توجه به تورم شدیدی که ایجاد شد، دارایی‌های غیرپولی بانک‌ها تحت تاثیر قرار گرفت و درآمد غیرعملیاتی آنها را بالا برد، اما این گرهی از گره بانک‌ها باز نکرد.
