فضای ناپایدار و بی‌آینده استارتاپی
در سال‌های اخیر فضای اقتصادی استارتاپ‌ها با کاهش سرمایه گذاری، فضای نگران کننده‌ای به خود گرفته است.
به گزارش اکونگار به نقل از تجارت‌نیوز؛ فضای اقتصادی استارتاپ‌ها بخصوص در سال‌های اخیر و کاهش سرمایه گذاری، فضای نگران کننده‌ای به خود گرفته است. انگیزه نیروی کار با وجود محدودیت‌های زیرساختی و نگاه به پیشرفت‌های کشور‌های همسایه کاهش قابل توجهی داشته. همین عامل باعث افزایش شنیدن اخبار مربوط به مهاجرت شده است.
نفیسه آزاد، جامعه‌شناس و فعال اکوسیستم نوآوری و فناوری درباره سهم اقتصاد دیجیتال در اقتصاد ایران گفت: ارقام و اعداد مختلفی و متفاوتی درباره حجم بازار استارتاپ‌ها مطرح می‌شود اما این اعداد به هیچ وجه قابل اعتماد نیستند. هیچ گزارش مستند و قابل اتکایی که سالانه منتشر شود و قابل مطالعه و استناد باشد در این زمینه، وجود ندارد.
او افزود: در ایران ما مفهوم دیگری نیز ساخته شده است به نام «شرکت‌های دانش‌بنیان» که می‌توانند استارتاپ باشند یا نباشند. این مفهوم زمانی توسط معاونت علمی ریاست‌جمهوری پایه‌گذاری شد تا ضعف فناوری ناشی از تحریم جبران شود، اما امروز خیلی فراگیر‌تر شده است. با توجه به تسهیلات مالی که برای دانش‌بنیان‌ها تعریف شده است، انگیزه زیادی برای اخذ درجه دانش‌بنیانی در میان شرکت‌ها وجود دارد. اغلب این بخش نیز، زیرمجموعه اقتصاد دیجیتال حساب می‌شود که نوعی اغتشاش مفهومی است. آنچه از گفته‌های مسئولان این حوزه شنیده می‌شود این است که سهم اقتصاد دیجیتال باید بیشتر شود، اما به نظر نمی‌رسد چنین اتفاقی افتاده باشد.
استارتاپ‌ها چگونه ارزشگذاری می‌شوند؟
آزاد در ادامه در رابطه با ارزشگذاری استارتاپ‌ها بیان کرد: مسئله دیگر درباره حجم بازار استارتاپی، مسئله شکل ارزش‌گذاری‌های است. درست است که ارزش‌گذاری‌هایی در بازار صورت می‌گیرد، اما مدل مصوب و یگانه‌ای در این زمینه وجئد ندارد؛ بنابراین، فارغ از شرکت‌های بالغ مانند اسنپ و تپسی، ارقامی که برای ارزشگذاری استارتاپ‌ها مطرح می‌شود، مورد اختلاف هستند. از مجموع این موارد می‌توان درک کرد که سهم اقتصاد دیجیتال در ایران بسیار پایین است.
او افزود: اواخر دولت دوازدهم ادعایی در مورد سهم ۶.۷ درصدی اقتصاد دیجیتال از کل اقتصاد کشور مطرح شد که اگر شرکت‌های تلفن همراه از آن حذف شود، احتمالا نزدیک ۲ درصد باقی می‌ماند که تخمین خوشبینانه‌ای بوده است. ضمن اینکه در سال‌های اخیر مشکلات زیرساختی مانند کندی و فیلترینگ اینترنت باعث کوچکتر شدن این بازار شده است.
مزیت‌های ایران برای سرمایه گذاری خطرپذیر
آزاد در ادامه تاکید کرد که با وجود این چالش‌ها، ایران همچنان مزیت‌هایی برای سرمایه گذاری خطرپذیر دارد. او در این مورد گفت: هنوز نیروی توانمند و با انگیزه برای فعالیت‌های استارتاپی در کشور وجود دارد. تحقیق و توسعه در ایران به خاطر همین نیرو در کنار مراکز دانشگاهی نسبتا ارزان است. وقتی در ابتدای دهه نود، این اکوسیستم شکل گرفت شتاب خوبی پیدا کرد و ایده‌های رو به رشدی در حوزه‌های فتاوری وجود داشت اما در ادامه به موانعی مواجه شد.
این فعال اکوسیستم استارتاپی افزود: به دلیل موانع تحریمی شرکت‌های ایرانی قابلیت گسترش بین‌المللی ندارند و فقط می‌توانند در بازار ایران فعالیت کنند؛ مگر اینکه از موانع بگذرند و مهاجرت کنند. با این وجود به‌نظرم ما هنوز عمیقا از کشور‌های همسایه عقب نیستیم، اما موقعیت خود را به سرعت از دست می‌دهیم. در نمایشگاه‌های اخیری که در حوزه فناوری در منطقه برگزار شد، فعالان این حوزه احساس نمی‌کردند با چیزی مواجه هستند که اصلا در ایران وجود ندارد اما مشخص بود که رشدی در آن طرف وجود دارد که در کشور نیست.
چشم‌انداز مبهم اکوسیستم استارتاپی
آزاد در رابطه با وضعیت نیروی کار استارتاپی و انگیزه‌های آنها گفت: در حالت کلی یک ناپایداری و بی آیندگی در فضای استارتاپ‌ها حکم فرماست؛ چشم‌انداز آینده بسیار مبهم شده و مهاجرت نیروی کار شدت گرفته است. به‌طوریکه نرخ ماندگاری نیروی کار در شرکت‌هایی که مقداری بالغ‌تر هستند به زیر دو سال رسیده است.
او بیان کرد: اما دانشگاه‌های ایران هنوز هم صاحب ایده و فناوری هستند اما اتفاقی که در اثر ضعف زیرساخت‌های اقتصادی رخ داده این است که ایده‌ها به کسب و کار تبدیل نمی‌شوند. حوزه فناوری نیاز به سرمایه گذاری دارد و منابع مالی مورد نیاز را باید بخش خصوصی یا دولت تامین کنند. بخش خصوصی در سال‌های اخیر به شدت ضعیف شده و نگران است. سرمایه وقتی نگران باشد بخشش زیادی ندارد. تکلیف دولتی‌ها نیز معلوم است. حتی اگر دولت علاقمند بود، شکل مالی دولت، مناسب سرمایه‌گذاری خطرپذیر نیست. البته اساسا هم وظیفه دولت نه سرمایه‌گذاری، که فراهم‌کردنِ بسترِ مناسب برای سرمایه‌گذاری است.
