«اکونگار» از انفعال دستگاه‌های مسئول گزارش می‌دهد
آلایندگی برخی صنایع بیداد می‌کند/ درآمدزایی به قیمت حمله به سلامت و جان مردم + نمودار
بررسیها نشان می‌دهد که برنامه‌های توسعه‌ای صنایع در چند دهه اخیر دستاوردی جز تشدید بحران آلودگی‌های زیست محیطی ندارد.
به گزارش اکونگار، ورود به پاییز همراه با به شماره افتادن نفس‌های هوای پاک است. آلودگی هوا معضل جدی دو دهه اخیر غول بی‌شاخ و دمی است که گویی توانی برای مبارزه با آن وجود ندارد. هرچه هوا آلوده‌تر می‌شود، مسئولان منشا این حجم از آلایندگی را به موضوعات بی‌ربطی ارتباط می‌دهند.
از نگاه مسولان، خودروهای عمومی درون شهری، خودروهای شخصی، کارگاه‌های کوچک مانند آجر پزی‌ها، نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، کارخانه‌های بزرگ فولاد سازی و تولید کنندگان آلومینیوم و ... متهم اصلی این آلودگی‌ها هستند، این در حالی است که آمار روزهای آلوده و ناسالم سال و روزهای پاک و سالم کلانشهرهای ایران نشان دهنده فاجعه‌ای است که ریشه در نگاه توسعه‌ای مسئولان بدون توجه به مسئله محیط زیست دارد.
آلودگی هوا چهارمین عامل مرگ و میر ایرانیان / رتبه جهانی کشورمان چند است؟
دگردیسی تولید لوازم خانگی با فناوری‌های نوین
اهمیت و جایگاه ویژه بخش صنعت در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، باعث افزایش مصرف انرژی شده و به تبع آن میزان مواد آلاینده حاصل از احتراق سوخت‌های فسیلی نیز رشد کرده است. به همین دلیل، آثار و پیامدهای آن بهصورت انواع آلودگی‌ها به ویژه آلودگی هوا در بسیاری از مناطق کشور از جمله مناطق شهری و صنعتی هویدا شده که این مسئله باعث شده است تا تعدادی از شهرهای کشور از جمله تهران، اصفهان، مشهد، البرز و .. در زمره آلودهترین شهرهای جهان قلمداد شوند.
اصفهان رکورددار آلایندگی در کشور
چندی پیش یکی از فعالان اقتصادی به نام شهر اصفهان در فضای مجازی نوشت: این دردآور است، حرف تمام گردشگران خارجی که به اصفهان می‌آیند: دیگر به این شهر سفر نمی‌کنیم، دلیل آن هم آلودگی هوا است. شاخص آلودگی کیفی هوا (AQI) یکی از مهم‌ترین معیارهای اندازهگیری میزان آلودگی هوا است که به منظور تعیین رابطه میان توسعه اقتصادی و آلودگی محیط زیست استفاده می‌شود.
شاخص کیفی هوا از صفر تا ۵۰ هوای پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ هوای سالم (زرد)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ ناسالم برای گروه‌های حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ ناسالم برای عموم (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ بسیار خطرناک (قهوه‌ای) است.
بررسیها نشان می‌دهد اصفهان یکی از آلودهترین کلانشهرهای ایران است، بر اساس آمارها از ابتدای سال تاکنون اصفهان 26 روز ناسالم داشته و این آمار برای کلانشهر تهران 10 روز بوده است.آمار رسمی نشان از یک فاجعه عظیم زیست محیطی دارد.
تهران در مدار آلودگی
از ابتدای پاییز و با تشدید پدیده وارونگی دما، تهران در موقعیت بسیار آلوده هم قرار داشته است، به گونه‌ای که گفته می‌شد، این شهر در برخی از روزها باید تخلیه شود.
از ابتدای سال جاری تا به امروز در تهران 9 روز هوای پاک، 183 روز هوای قابل قبول، 76 روز هوای ناسالم برای گروه‌های حساس و 10 روز هوای ناسالم در روز شمار شاخص آلودگی هوا به ثبت رسیده است.
بررسی شاخص آلودگی هوا در آذر1402 هم نشان از تداوم وضعیت اضطراری آلودگی هوای این کلانشهر دارد، به گفته نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی هیچ مسئولی در استان پاسخگوی خسارت‌های ناشی از آلودگی هوای صنایع نیست.
حسین علی حاجی دلیگانی نماینده مردم بُرخوار، شاهین شهر و میمه در مجلس شورای اسلامی معتقد است آلاینده‌ترین واحدهای صنعتی در اصفهان، پالایشگاه و نیروگاه شهید منتظری و واحدهای مشابه آن در منطقه هستند.
به گفته وی نگاه مسئولان، اصلاح وضعیت و رفع آلایندگی نیست؛ بلکه بیشتر بهدنبال اخذ عوارض آلایندگی هستند، ما در سال‌های اخیر شاهد مازوت‌سوزی نیروگاه‌هایی بوده‌ایم که آثار آن پس از سال‌ها هنوز پابرجاست و مسئول مربوطه نیز پاسخگو نیست.
شرایط اضطراری آلودگی هوای کلانشهر اصفهان در واپسین روزهای پاییز 1402 تا جایی پیش رفته که، مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان باتوجه به شرایط وارونگی دما و هشدار سطح زرد اداره کل هواشناسی اعلام کرده که تأمین گاز برای صنایع بزرگ استان محدود خواهد شد.
به گفته منصور شیشه فروش این محدودیت شامل کارخانه‌های ذوب‌آهن و فولاد مبارکه می‌شود تا در روزهای آینده با کاهش فعالیت، بخش‌های مختلف مجموعه های خود را وارد فاز تعمیرات کنند.
اگر قرار است که این صنایع در مسیر آینده پایدار و به سمت یک سیستم بهینه انرژی حرکت کنند، میزان انتشار آلاینده ها توسط آنها باید به شدت کاهش پیدا کند، حتی اگر میزان تقاضا برای محصولات تولیدی آنها افزایش یابد.
توسعه صنعتی با افزایش آلایندگی توجیه پذیر نیست
از نظر کارشناسان علم مدیریت، توسعه زمانی شکل می گیرد که درآمد ایجاد گردد، اما بند مهم این توسعه به مسئله محیط زیست می پردازد و عنوان می دارد که توسعه و درآمد اقتصادی بدون در نظر گرفتن مسائل زیست محیطی نتیجه ای غیر از دستکاری در چرخه سالم اقتصاد و تولید نخواهد داشت و نمی توان روی این توسعه حساب کرد.
نمونه بارز آن را نیز می توان به ذوب آهن اصفهان اشاره کرد. کارخانه ای فرسوده با بیش از نیم قرن سابقه که عمر مفید آن زمان راه اندازی، نهایتا 35 سال تعریف شده بود.
مجموعه ای که این روزها متهم اصلی آلودگی کلانشهر اصفهان و شهرهای اطراف است و این اتهام زمانی پررنگ تر می شود که این مجموعه در یکی از روزهای به شدت آلوده شهر اصفهان دریچه های یکی از کوره های آلاینده را به مدت 20 دقیقه باز می کند و آن را نتیجه اشکال فنی اعلام می کند، اشکالی که برای مدتی آسمان شهرهای اطراف این کارخانه را به رنگ نارنجی ناشی از دود سنگ آهن درآورد.
این روزها در کنار صنایع آلاینده که نفس مردم را به شماره انداخته اند، صنایعی نیز در کشور فعالیت دارند که بدون آلایندگی، بخش زیادی از تولید را بر عهده گرفته و توانسته اند در مسیر توسعه و تولید سربلند باشند.
بسیاری از کارشناسان معتقدند که جانمایی این صنایع در داخل شهرها علاوه بر تشدید آلودگی‌های زیست محیطی آلودگی‌های بصری و حتی صوتی را هم به وجود می‌آورند.
موضع منفعلانه سازمان محیط زیست
بسیاری از فعالان زیست محیطی بارها نسبت به این مسایل معترض بودند، اما واضعیت این است که نه تنها فعالان زیست محیطی؛ بلکه سازمان محیط زیست هم توانی برای مقابله با این صنایع را ندارد. برای مثال چندی پیش پالایشگاه اراک با ارسال نامه‌ای رسما اعلام کرد که به دلیل کمبود انرژی مجبور به مازوت سوزی است، اما سازمان محیط زیست هیچ واکنشی به این موضوع نداشته و در آلودهترین روزها اقدامی برای کنترل وضعیت و یا تعطیلی موقت نکرد.
آلودهترین صنایع
بر اساس اعلام رسمی، مرکز پژوهش‌های مجلس، صنایع سهم 50درصدی از افزایش آلودگی هوا دارند. نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها با مازوت سوزی و کارخانه‌های بسیار قدیمی مانند کارخانه سیمان که تکنولوژی‌های قدیمی دارند سهم به سزایی در آلودگی دارند. برای مثال، کارخانه سیمان مشیریه یکی از قدیمی‌ترین کارخانه‌هایی که از نظر جانمایی در داخل شهرک قرار دارد و به دلیل قدمت بالا از تکنولوژی روز برخوردار نیست و یکی از عوامل اصلی آلودگی منطقه است.
سال گذشته سازمان محیط زیست اعلام کرد که ۳۰۰۰ صنعت آلاینده در کشور شناسایی شده و عمده دلیل این موضوع جانمایی‌های اشتباه، نبود فناوری‌های روز در این صنایع و بحران انرژی است.
کارشناسان بر این باورند که باید از فعالیت صنایع فلزی در کلانشهرها جلوگیری شود؛ چرا که به اعتقاد آنها سهم صنایع و معادن در آلودگی هوا به‌طور چشمگیر رشد پیدا کرده است. همچنین کارشناسان در تازه‌ترین اظهاراتشان بعد از صنعت «خودروسازی» صنایع «معدنی» و «فلزی» مانند فولاد، پتروشیمی‌ها، سیمان، مس، روی و... را متهم ردیف اول آلودگی هوا در حوزه صنایع معدنی می‌دانند. تصمیم‌سازان بر این باورند که عمده این صنایع سازگار با محیط زیست نیست و صنایع باید برای رسیدن به استانداردها به تکنولوژی روز مجهز شوند. حال اگرچه آمارهای شفافی از سهم صنایع و معادن در آلودگی هوا مورد توجه پژوهشگران قرار نگرفته است اما باید اشاره کرد یکی از اصلی‌ترین موضوعاتی که در حوزه فعالیت معدنی و صنایع معدنی چالش‌برانگیز است، حوزه‌های زیست محیطی بوده است.
حمل و نقل عامل جدی آلودگی هوا/ موتورسیکلت در صدر اتهام
چندی پیش معاون سازمان محیط زیست با اشاره به نقش موثر وسیله‌های حمل و نقل در تشدید آلودگی هوا گفت: موتورسیکلت‌ها و خودروهای فرسوده یکی از عوامل جدی آلودگی هوا هستند. از مجموع ۲۵ میلیون خودرو و۱۲ میلیون موتورسیکلت که در کشور شماره گذاری شده است، ۱۷ میلیون در مرز فرسودگی هستند که از این میان، ۱۰.۵ میلیون آن موتورسیکلت است. میزان آلایندگی هر موتورسیکلت فرسوده هم چند برابر بیشتر از یک خودروی استاندارد است.تعدادی از اتوبوس‌ها به ویژه در کلانشهرها به حدی آلاینده هستند که حتی نمی‌توان بر روی آنها کاتالیست نصب کرد.بر اساس نظر کارشناسان ۸۰درصد آلودگی موجود در شهر تهران مربوط به آلاینده‌های متحرک، موتورسیکلت‌ها، خودروها، کامیون‌ها و اتوبوس‌هاست.
سهم بالای صنعت خودرو در آلودگی‌های زیست محیطی
بر اساس اعلام سازمان محیط زیست، سهم خودروها به عنوان منابع متحرک در انتشار آلاینده ها از لحاظ ذرات معلق کمتر از ۲.۵ میکرون در تهران حدود ۶۰ درصد است، از این منابع متحرک خودروهای دیزلی شامل اتوبوس ، کامیون و مینی بوس و در مجموع خودروهایی که سوخت دیزل مصرف می کنند بیش از ۳۰ درصد از سهم منابع متحرک را به خودشان اختصاص می دهند، بر اساس آنالیزی که انجام شد بیش از ۷۰ درصد ذرات معلقی که در هوا منتشر می شود از جنس دوده است که نشان می دهد چون میزان گوگرد سوخت نفت و گاز بالا است در هوا به ذرات معلق دوده تبدیل می شود که شاخص آلودگی در کلانشهرها را تشکیل می دهد.
لزوم توجه به صنایع متوسط و سبز
یکی از نقدهایی که همیشه به برنامه‌ریزان و تصمیم‌گیران حوزه صنعت کشور وارد می‌شود این است که در دوره‌های مختلف همیشه تلاش شده تا به هر قیمتی در یک شهر صنعتی برای اشتغالزایی راه‌اندازی شود، اما واقعیت این است که در بیشتر مواقع تهدیدهایی که صنعت برای شهر به وجود آورده بسیار بیشتر از فرصت‌های آن است. برای مثال در دوره‌های مختلف صنایع آب‌بر در شهرهای کویری راه‌اندازی شدند و یا بدون توجه به استانداردهای زیست محیطی کشاورزی را در مناطق کم آب توسعه دادند و نتیجه چیزی جز خشکسالی، آلودگی هوا، آلودگی زیست محیطی و بحران‌های از این دست نبود. بسیاری از کارشناسان معتقدند که برخی صنایع مانند کشاورزی در مناطق کویری اصفهان، فولادسازی در مناطق آلوده این شهر و یا کارخانه‌های قدیمی و بدون فناوری در استان همدان هیچ دستاوردی جز بحران ندارند و برای توسعه صنعتی کشور نباید خطاهای قبلی تکرار شود.
صنعت لوازم خانگی؛ پیشرو در حفاظت از محیط زیست
درحالی که توسعه صنعتی یک اصل مهم برای کشور به شمار می‌رود باید به زیرساخت‌های توسعه‌ای اهمیت بیشتری دارد. با توجه به اهمیت بخش صنعت در کشورهای در حال توسعه از جمله ایران، رابطه میان فعالیتهای صنعتی و میزان آلایندگی ناشی آن از اهمیت فراوانی برخوردار است، از سوی دیگر افزایش میزان آلایندگی از افزایش مصرف انرژی نشات میگیرد، با بررسی میزان مصرف انرژی در صنایع متوجه میشویم صنایعی مانند آهن، سیمان، پتروشیمی و پالایشگاه ها در زمره بیشترین مصرف کنندگان انرژی و صنعت لوازم خانگی کمترین میزان مصرف انرژی را دارد. آمارها نشان می دهد معدل شدت مصرف انرژی در صنایع لوازم‌خانگی ایران طی حدود یک دهه حدود 33 درصد کمتر از کل صنعت کشور بوده است.
به گفته عباس هاشمی دبیرکل انجمن تولیدکنندگان لوازم‌خانگی ایران گردش مالی سالیانه صنعت لوازم خانگی حدود ۶ میلیارد دلار است و جایگاه دوم صنعت کشور را پس از خودروسازی داراست. این صنعت برای بیش از ۳۰۰ هزار نفر به صورت مستقیم و برای افزون بر یک میلیون نفر به صورت غیرمستقیم اشتغالزایی داشته است.
مجموعه تولید لوازم خانگی در اطراف کلانشهر اصفهان در حالی این روزها فعالیت خود را توسعه داده که بدون ایجاد آلودگی، توانسته است حدود 20 هزار نفر اشتغال ایجاد کند و در مقایسه با یک شرکت بزرگ فولادی در همین استان که مدعی اشتغال 12 هزار نفری است، توانسته 8 هزار فرصت شغلی بیشتر ایجاد کند بدون آنکه اتهامی در زمینه آلودگی هوا متوجه آن باشد.
درحقیقت مزیت یک صنعت برای کشور نه فقط از بعد اقتصادی و ارزش افزوده بلکه باید از ابعاد مختلفی از جمله اشتغالزایی، دوستدار محیط زیست و کاهش الایندگی، هوشمندی و توسعه یافتگی نیز مورد بررسی قرار گیرد و درصنعتی مانند لوازم خانگی میزان حمایت و ارائه تسهیلات نیز بر همین مبنا افزایش یابد.
توجه به اشتغالزایی و پاک بودن صنایعی مانند صنعت لوازم خانگی لزوم حمایت بیشتر از این صنایع را بیش از پیش گوشزد می کند.
یکی از موردهای انتقادی در توسعه صنعتی کشور این است که در دوره‌های مختلف تلاش شده تا با تمرکز بر روی صنایع بزرگی مانند فولاد، خودروسازی، سیمان و صنعت معدن توجهی به صنایع متوسط نشده و شاید صنایع متوسطی بتوانند نقشه راه بهتری برای توسعه صنایع کشور ترسیم کنند.
