ظهور رقیب تازه نفس برای آمریکا در خاورمیانه / نقش آفرینی هند در قامت کشور نوظهور قدرت

به گزارش اکونگار به نقل از اقتصاد نیوز، تحلیگران در باب چرایی واکنش هند به تحولات غزه و انفعال این بازیگر در ارتباط با حمله روسیه به اوکراین می گویند که دهلی نو تلاش دارد تا در قامت قدرت نوظهور در خاورمیانه فعالیت داشته باشد و از همین رو نقش بی طرفانه و سنتی اش را کنار گذاشته است.

تفسیرهای مربوط به واکنش بی‌سابقه نارندرا مودی به حمله حماس، نشان دهنده انحراف از سیاست سنتی هند در خاورمیانه است. برخی از ناظران، چهره هایی چون کبیر تنجا، که ماه گذشته در فارین پالیسی نوشت، واکنش هند به مناقشه اسرائیل و حماس را به عنوان بخشی از استراتژی جدید خاورمیانه این بازیگر تبیین کرد - استراتژی که نشان دهنده تغییر آهسته به سمت واشنگتن و دور شدن از اصل عدم تعهد است. چشم انداز استراتژیک کلی دهلی نو که در اختیار مردم، رهبران سیاسی و نهادهای دائمی تعریف ذیل سیاست خارجی (کارمندان دولت، اندیشکده های با نفوذ و غیره) قرار دارد، مبتنی است بر نظم جهانی چند قطبی که در چارچوبش هند یکی از قطب های آن است. این امر در نهایت ایجاب می کند که دهلی نو نه به عنوان یک قدرت منطقه ای جنوب آسیا، بلکه به عنوان یک قدرت بزرگ به بحران اسرائیل و فلسطین واکنش نشان می دهد.

رقیب تازه نفس واشنگتن در خاورمیانه!

نشریه فارین پالسی در این باره نوشت، اگر سیاستگذاران در واشنگتن نمی خواهند غافلگیر شوند، باید توجه بیشتری به این دیدگاه داشته باشند، و همزمان موضع هند در ارتبا با اوکراین را هم لحاظ کنند.حمایت اخیر مودی از اسرائیل نمادی از نوعی تفکر در سیاست خارجی هند است که خاورمیانه را در چارچوب سیاست جنوب آسیا (یعنی تنش‌های منطقه‌ای با پاکستان)، تهدیدات امنیتی مانند تروریسم، و رویکردهای گذشته نسبت به گروه های رادیکال تبیین می کند. پیام عمومی این دیدگاه، به زبان ساده، این است: ما باید متحد باشیم.

برای هند، به عنوان قدرت بزرگ درگیر شدن با مناقشه اسرائیل و حماس مستلزم این است که وضعیت را از نظر تأثیرگذاری بر منافع و اهداف بلندمدت ملی و جهانی هند مورد بررسی قرار دهیم. در خاورمیانه، این امر مستلزم حفاظت از منافع اقتصادی دهلی نو، با لحاظ کردن مولفه هایی چون تضمین دسترسی بی وقفه به انرژی، و کاهش خطر اختلالات و تهدیدات آینده (مانند جنگ در عراق، مداخلات در لیبی و سوریه و تحریم‌های ایران) است. درک این امر به معنای گسترش قدرت استراتژیک دهلی نو در رابطه با هژمون فعلی - ایالات متحده - و قدرت های منطقه ای است.

قمار هند

حمایت آمریکا از اسرائیل در کوتاه مدت، اگر مناقشه گسترش یابد و قدرت های دیگر را به خود جلب کند، و در درازمدت حتی اگر چنین نشود، برای دهلی نو نوعی چالش است. چنین موضعی توانایی هند برای افزایش نفوذ و اهرم خود بر قدرت های منطقه ای و ایالات متحده را محدود می کند.بالاخص آن که هند در کنار ایالات متحده، اسرائیل و امارات عضو ای تو یو تو و رقیب پیشنهادی ابتکار کمربند و جاده چین، یعنی کریدور اقتصادی هند-خاورمیانه-اروپا  است.با این حال، همانطور که گفت و گوی امنیتی چهارجانبه (استرالیا، هند، ژاپن و ایالات متحده) با تمرکز استراتژیک تر نشان داده، عضویت هند در چنین گروه ها و ابتکاراتی، در عین ایجاد اعتماد و تقویت وجهه کشور در بین عموم کشورهای شریک، برای تغییر منافع و اهداف استراتژیک و اقتصادی نتیجه چندانی ندارد.

به عنوان مثال، وقتی نوبت به واکنش هند به جنگ روسیه در اوکراین می‌رسید، عضویت هند در ائتلاف چهارگانه، دهلی نو را به موضع واشنگتن نزدیک‌تر نکرد. بلکه مانع از محکومیت حمله روسیه توسط این ائتلاف به شکلی یک صدا شد. این نشان از آن دارد که کشورهایی مانند هند و ایالات متحده با درجه آزادی عمل بالا تنها تا در باب مسائلی که در خدمت شان باشد با هنجارهای ژئوپلیتیکی مطابقت خواهند داشت.تنجا، تحلیلگر به درستی تغییر هند را به سمت یک سیاست خارجی ماجراجویانه تر را شناسایی می کند. با این حال، این لزوما به همسویی با واشنگتن منجر نخواهد شد. بالاخص آن که پای اهداف ملی دهلی مبنی و خواست این بازیگر برای تبدیل شدن به یک قدرت بزرگ در میان باشد که می تواند زمینه را برای واگرایی میان واشنگتن و دهلی نو هموار کند.

اتحاد در عین افتراق

از آنجایی که نفوذ قدرت‌های بزرگ در خاورمیانه بازی با حاصل جمع صفر است، هر چه هژمون ضعیف‌تر باشد، امکان افزایش نفوذ قدرت‌های جدید مانند هند بیشتر می‌شود. بنابراین کردیور خاورمیانه اروپا به عنوان یک شمشیر دو لبه دیده می شود. در صورت موفقیت، ممکن است با کند کردن رشد اقتصادی چین در منطقه به هند کمک کند، اما همچنین می تواند سلطه واشنگتن را تقویت کند. از منظر استراتژیک، هند به عنوان یک قدرت رو به رشد، بیشتر از تضعیف هژمون سود می برد تا تضعیف چین.با توجه به تلاش واشنگتن برای متقاعد کردن کشورهای غیر غربی جهت منزوی کردن روسیه و تضعیف اقتصاد این بازیگر، دولت ایالات متحده احتمالاً در ضعیف ترین نقطه نسبت به رقبای خود از زمان جنگ سرد قرار دارد. اگر هند مانند متحدان غربی موضع محکمی برای حمایت از اسرائیل داشته باشد، این امر باعث تقویت برتری ایالات متحده در خاورمیانه، تقویت هژمون و کاهش سرعت تغییرات خواهد شد. همچنین هند را از جایگزینی جدی برای واشنگتن باز می دارد.

در آسیا، کاهش نفوذ ایالات متحده، افزایش قدرت چین را تسهیل می کند؛ گزاره ای که می تواند برای هند تهدید باشد. اما این گزاره در مورد خاورمیانه صدق نمی کند. در اینجا، خطرات ناشی از رقابت با پکن زیاد نیست. خاورمیانه چند قطبی به این معنی است که اقدامات هر قدرت بزرگ توسط قدرت های بزرگ دیگر مهار می شود.سیاست کشورهای عربی در قبال اسرائیل و فلسطینی ها عمدتاً محصول ایجاد تعادل در سه عامل است: نفوذ ایالات متحده، قدرت نسبی نظامی اسرائیل، و دیدگاه های مردم خود. دو مورد اول در دهه گذشته ضعیف شده اند، در حالی که دومی به سمت نقطه جوش پیش می رود.در نتیجه، روند عادی سازی روابط با اسرائیل که در زمان دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا آغاز شده بود، متوقف شده و بعید است که از سر گرفته شود.

حفظ موضع بی طرفانه، مبتنی بر قوانین بین‌المللی در مورد مناقشه اسرائیل و فلسطین، به هند در تقویت نفوذش در منطقه کمک می‌کند. هند همچنین از رفتار سه قدرت بزرگ دیگر - ایالات متحده، چین و روسیه - درس خواهد گرفت. به همین ترتیب، تجارت تسلیحات هند با اسرائیل به دلیل موضع بی طرف تر یا حتی طرفدار فلسطین، بعید است که متوقف شود. هند 46 درصد از صادرات تسلیحات اسرائیل را به خود اختصاص داده است. حال اگر دولت مودی نتواند از این فرصت استفاده کند، دموکراسی و ساختارهای قدرت هند در نهایت ممکن است با چالش روبرو شوند. خصومت هندو-مسلمان احتمالاً در این دهه به اوج می رسد.