گزارش «اکونگار» از مصائب فعالان معدن‌‌های کوچک
برخی هنوز با بیل و کلنگ کار می‌کنند / معدن‌کاران، گرفتار دستورالعمل‌های ضد و نقیض هستند
معادن کوچک مقیاس به دلیل مشکلات عدیده روز به روز از گردونه فعالیت خارج می‌شوند و اشتغالزایی در مناطق محروم به خطر می‌افتد.
به گزارش اکونگار، مرکز آمار ایران در آخرین گزارش خود اعلام کرده است که معادن حدود ۳۳۰۹ معدن غیر فعال در کشور وجود دارد.
بر اساس اعلام مرکز آمار ایران، طبق یافته‌های این طرح، از ۶۸۶۱ معدن فعال ۶۴۴۹ معدن فقط در حال بهره‌برداری، ۲۸۹ معدن در حال بهره‌برداری و اکتشاف و ۱۲۳ معدن در حال بهره‌برداری، تجهیز و آماده‌سازی بوده است.
مرکز آمار ایران همچنین اعلام کرد«یافته‌های این طرح موید آن است که از ۳۳۰۹ معدن غیر فعال در کشور ۲۹۸ معدن فقط در حال تجهیز و آماده‌سازی، ۶۰ معدن دارای فعالیت کمتر از ۳۰ روز، ۵۱۳ معدن تعطیل دائم، ۲۰۰۸ معدن تعطیل موقت و ۴۳۰ معدن سایر موارد را شامل می‌شود.»
از سوی دیگر، رئیس هیات عامل ایمیدرو در مهرماه سال جاری اعلام کرد که بیش از 5هزار معدن فعال و غیرفعال در کشور وجود دارد که مجموع این معادن سالانه ۶۵۰ میلیون تن ماده معدنی تولید می‌کنند.
معادن غیرفعال چالش صنعت معدنکاری
رشد معادن غیرفعال نشان از وضعیت نامطلوب این صنعت دارد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که واگذاری معادن به افراد فاقد صلاحیت، نبود سرمایه، معارضات محلی و دولتی، نبود بازار و صنایع معدنی، فرسودگی ماشین‌آلات، باعث غیر فعال و متروکه ماندن این ذخیره‌های پر سرمایه شده است. راکد ماندن ذخایر معدنی یکی از معضلات رشد معدنکاری در کشور به شمار می‌رود.
معادن عامل رشد اشتغالزایی در کشور
بررسی‌های مرکز آمار ایران نشان می‌دهد معادن می‌توانند پاسخگوی ۷۸ درصد ( معادل ۱۲۹۷۰۵۳ نفر) از نیاز شغلی( معادل ۱۷۱۷۸۱۹ نفر) مناطق روستایی محروم همجوار خود باشند .
اشتغالزایی با احیاء معادن غیرفعال
معادن کوچک مقیاس یکی از بخش‌هایی است که می‌تواند در بخش اشتغالزایی کشور نقش آفرین باشد، اما متاسفانه بر اساس آمارها بیش از 80درصد معادن غیرفعال کشور در دشته معادن کوچک مقیاس قرار می‌گیرند.
رضا عظیمی، دبیر شورای هماهنگی طرح احیا، فعال سازی و توسعه معادن کوچک مقیاس در این رابطه به «اکونگار» گفت: معادن کوچک مقیاس و غیر فعال چند مشکل اصلی دارند که یکی از مهمترین آنها مشکلات مالی است که بحث‌های تامین سرمایه‌گذاری و روش‌های مالی در آن دیده می‌شود.
وی افزود: دیگری بحث اکتشاف تکمیلی است که باید انجام شود، همچنین تامین ماشین‌آلات که یکی از عمده‌ترین مشکلاتی که در کشور و در حوزه معدن وجود دارد.
به گفته عظیمی،چنانچه به ازای فعال سازی هر معدن ۱۵ نفر مشغول به کار شوند، ایجاد اشتغال برای ۷۵۰ نفر در شکل ۵۰ معدن فراهم می‌شود؛ اما سال گذشته اخبار منتشر شده از سوی سازمان ایمیدرو در زمینه اشتغال آمار حدود سه هزار نفر انتشار یافت.
وی تاکید کرد: براساس مطالعات انجام شده اولیه بر روی یک هزار و ۸۰۰ معدن در کشور، برنامه احیای معادن مورد بررسی قرار گرفت. براساس طرح احیای معادن کوچک مقیاس، فعال سازی ۵۰۰ معدن با میزان اشتغال ۲۵ هزار نفر پیش بینی شد؛ امابا شیوع بیماری کرونا همه بخش‌های اقتصادی کشور، علاوه بر اجتماعی، فرهنگی و …را تحت تاثیر قرار گرفت و طرح‌های اقتصادی بسیاری هم با شکست مواجه شد.
معادن غیرفعال ماحصل اجرایی نشدن قوانین
ناصر حجتی، مجری یک معدن شن و ماسه در منطقه غرق آباد استان مرکزی در این رابطه به «اکونگار» گفت: مالکیت معادن در کشور ما، بر اساس اصل ۴۵ قانون اساسی، به اشخاص حقیقی و حقوقی منتقل نمی‌شود و در انحصار دولت باقی می‌ماند، اما دولت حق انجام فعالیت‌های اکتشافی و استخراجی را برای مدت محدودی در اختیار اشخاص قرار می‌دهد.
به گفته وی، بر اساس ماده ۱۹ قانون معادن، بهره‌برداران اجازه معطل گذاشتن محدوده‌های اکتشافی و استخراجی را ندارند و در صورت اثبات عدم فعالیت (چه در فعالیت‌های اکتشافی و چه در استخراج)، پروانه فعالیت باطل و بر اساس فرآیندهای قانونی تعریف‌شده به متقاضی بعدی منتقل می‌شود. با این حال برخی افراد با سوءاستفاده از وجود ضعف در جمع‌آوری اطلاعات مربوط به میزان فعالیت‌های اکتشافی و استخراج معادن اقدام راکد گذاشتن محدوده‌ها و کسب درآمد از خریدوفروش آنها می‌کنند. مهمترین راه کسب اطلاعات در بخش معدن توسط وزارت صمت بر پایه اظهار صاحب پروانه و تأیید مسئول فنی است.
این فعال بخش خصوصی تاکی دارد: ذکر این نکته ضروری است که صلاحیت مسئول فنی توسط سازمان نظام‌مهندسی معدن تأیید می‌شود، اما حقوق خود را از بهره‌بردار معدن می‌گیرد، لذا در واقع آن چیزی که رخ می‌دهد همان خواسته بهره‌بردار یعنی کم اظهاری در میزان برداشت اعلام‌شده است.
به گفته حجتی، عمده معادن غیر فعال در این منطقه به دلیل چالش‌های قانونی تعطیل شده‌اند و در سه سال اخیر هیچ اقدامی برای احیاء و برطرف کردن مشکلات این بخش نشده است.
دست معادن سنگ زیر سنگ قوانین
ابراهیم فرهادی، صاحب یک معدن غیرفعال سیلیس به «اکونگار» می‌گوید: در بخش معدن تعدد دستورالعمل‌های زیادی داریم که با هم ضد و نقیض هستند و شخصی که تازه وارد این حوزه شده اطلاعات کافی ندارد. لذا نیاز به سازمان‌های مرتبط با معدن داریم که کنار معدن‌کار قرار گیرند و به فرایندهای اجرایی کمک کنند. یکسری از مشکلاتی که در برخی از این معادن وجود دارد به خاطر عدم اطلاع کافی از قوانین و دستورالعمل‌های بخش معدن است. فعالان معدنی در دست اندازهایی می‌افتند که به راحتی نمی‌توانند مشکلات را مرتفع کنند.
به گفته این مهندس معدن، معادن سنگ به دلیل استفاده از روش‌های سنتی و قدیمی در اکتشاف و استخراج با معارضان محلی درگیر هستند. همچنین به دلیل تحریم‌ها نمی‌توانیم از روش‌های جدید استفاده کنیم. هنوز هم بسیاری از معادن سنگ از مواد منفجره 50سال پیش برای استخراج استفاده می‌کنند.
وی ادامه داد: این روش‌ها باعث ایجاد لرزه، تولید صدا و خطرات ریزش سنگ در منطقه می‌شود. در نتیجه مردم به این موضوع معترض می‌شوند. از سوی دیگر انفجارهای پیاپی منجر به جا به جایی سفره‌های زیرزمینی شده و محیط زیست در این جریان مانع فعالیت معادن سنگ می‌شود.
این فعال بخش خصوصی می‌گوید: هنوز هم در معادن کوچک کشورمان که کار استخراج سنگ معدن انجام می‌دهند از روش‌های بسیار منسوخ مانند بیل و کلنگ برای جا به جایی مواد استفاده می‌کنند که این موضوع هم جان کارگران را به خطر می‌اندازد. چند معدن در سال‌های اخیر به دلیل شکایت خانواده‌های کارگران به تعطیلی کشیده شده است.
