عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف در گفت‌وگو با «اکونگار»:
گره کور تعهد ارزی در صادرات فرش ایران / نه فقط بازار خارجی بلکه بازار داخلی را هم از دست داده‌ایم
عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف بیان کرد: فرش دستباف ایرانی مصداق اقتصاد مقاومتی است، تمام مواد اولیه و نیروی متخصص‌اش بومی است، اگر فردا صبح به ما هیچ چیز ندهند فرش دستباف‌مان تولید می‌شود و چالشی رخ نمی‌دهد. چه کاری بهتر از فرش دستباف می‌توانیم داشته باشیم، اصلا فرش باید اولین کالایی باشد که از سوی دولت حمایت می‌شود، اما متاسفانه به جای تسهیل امور در حال لطمه زدن هستند.
به گزارش اکونگار، اخیرا معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران طی گزارشی وضعیت صنعت فرش دستباف را بررسی کرده است. در این گزارش آمده است که سهم ایران از صادرات فرش دستباف در جهان در سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ کاهش یافته و از ۲۵.۵ درصد به ۷.۴ درصد رسیده است و در مقابل سهم رقبای ایران روند صعودی به خود گرفته است و هند رتبه اول صادرکنندگان فرش دستباف را به دست آورده است.
در همین زمینه خبرنگار «اکونگار» با حامد چمن‌رخ، عضو هیات مدیره اتحادیه تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرش دستباف ایران گفتگو و نظر او را درخصوص علت این روند نزولی جویا شده است.
چمن رخ گفت: بزرگترین علتی که باعث کاهش صادرات فرش دستباف شده است، بحث رفع تعهد ارزی است، بعد از پیگیری‌های فراوان، نمایندگان مجلس موافقت کردند که فقط مقدار مواد اولیه فرش دستباف و صنایع دستی جزو تعهد ارزی محسوب شود، اما متاسفانه دولت استنکاف می‌کند و همچنان گمرک و بانک مرکزی این قانون بودجه را اجرا نمی‌کنند.
وی در خصوص حضور هند در جایگاه اول صادرکنندگان فرش گفت: آمارهای جهانی را که بررسی می‌کنیم رشد زیادی در صادرات فرش هند نمی‌بینیم. این که فکر کنیم ما الان در بازار نیستیم، هندی‌ها جای ما را گرفته‌اند، نه اینطور نیست، چنین اتفاقی رخ نداده و هنوز خلاء فرش ایرانی در بازار وجود دارد. اما اگر تصور کنیم این رویه همچنان باقی می‌ماند و ما فرصت داریم که به بازار برگردیم هم خواب و خیال است، به دلیل این که سلیقه بازار به مرور عوض می‌شود. با وجود این که هنوز خلاء فرش ایران در بازار وجود دارد، به صورت خیلی نامحسوس و ریز سلیقه به سمت کفپوش‌های دیگر در حال تغییر است و فرش هند هم یکی از گزینه‌هاست، الزاما هم نباید سلیقه‌ها فرش دستباف باشد.
این فعال حوزه فرش دستباف گفت: باید زودتر به بازار برگردیم و دولت هم قانونا به لحاظ دولت بودنش و هم متولی صادرات کشور در این زمینه تکلیف دارد. همه دولت‌ها سعی می‌کنند از رشته‌هایی که در آن مزیت دارند نهایت استفاده را در صادراتشان ببرند، فرش دستباف ایرانی مصداق اقتصاد مقاومتی است، تمام مواد اولیه و نیروی متخصص‌اش بومی است، اگر فردا صبح به ما هیچ چیز ندهند فرش دستباف‌مان تولید می‌شود و چالشی رخ نمی‌دهد. چه کاری بهتر از فرش دستباف می‌توانیم داشته باشیم، اصلا فرش باید اولین کالایی باشد که از سوی دولت حمایت می‌شود، اما متاسفانه به جای تسهیل امور در حال لطمه زدن هستند. فرش دستباف ایران اولین کالایی بود که آمریکا بعد از نفت تحریم کرد و آنها از مسئولان ما آگاه‌تر به ارزش فرش دستباف و اشتغال آفرینی آن بودند و همان را هم هدف گرفتند.
چمن رخ درخصوص میزان تقاضای فرش دستباف در بازار داخل نیز گفت: آنچه در این سالها مشاهده کرده‌ام این بوده که تمام مردم ایران مشتری فرش دستباف بودند و هر کدام با توجه به وسع خود نوعی از فرش ایرانی را انتخاب می‌کردند. اما به مرور زمان عدم حمایت از فرش دستباف و ازبین رفتن تولید فرش‌هایی که شاید تولیدشان خیلی اقتصادی نبود، باعث شد تنظیم بازار بهم بخورد و از سوی دیگر شاهد عرضه غیرقابل کنترل فرش‌های ماشینی با حمایت‌های مادی دولت و معنوی صدا و سیما بودیم که باعث کمرنگ شدن فرش دستباف در بازار داخل شد و به تبع آن تجار هم بیشتر به سمت صادرات رفتند.
وی تصریح کرد: بعد از این که با مشکلات صادراتی هم مواجه شدیم، عملا تولیدمان در حال نابود شدن است، چون دیگر مقرون به صرفه نیست، دپوی کالا در انبارها داریم، این رسوب کالای آماده که نه در بازار داخل به فروش می‌رود و نه صادر می‌شود تولید ما را دارد نابود می‌کند.
این فعال صنعت فرش اظهار کرد: با تحریک تقاضا و تبلیغات برای فرش دستباف و یادآوری این که فرش دستباف کالای سرمایه‌ای است، می‌توان بازار داخلی را به حرکت درآورد. متاسفانه با تبلیغات زیاد و استفاده از تمام ابزارها همه را متوجه فرش ماشینی کرده‌اند و انباشت فرش دستباف ایرانی رخ داده است. نیاز به کنترل، سیاست‌گذاری و حمایت دولت در این زمینه داریم، متاسفانه دولت جزء ایجاد مشکل و دردسر برای تولید و صادرات فرش دستباف کار دیگری انجام نداده است.
به گزارش «اکونگار»، فعالان حوزه فرش دستباف علاوه بر این که با چالش‌هایی که اصلی‌ترین آن رفع تعهد ارزی است مواجه‌اند، اخیرا با یک اقدام دیگر از سوی وزارت صمت روبرو شده‌اند، وزارت صمت تصمیم به ادغام مرکز ملی فرش با دفتر صنایع ورزشی و خلاق گرفته است که این موضوع باعث واکنش تند فعالان صنعت فرش دستباف شده است.
آمارهای سازمان تجارت جهانی می‌گوید«که طی سال‌های ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۲ در بازار تجارت جهانی فرش دستباف به صورت میانگین بیش از ۱۵۰ کشور صادرکننده وجود دارد. طی سال ۲۰۲۲، کشورهای هند با ۳۱۰ میلیون دلار و سهم حدود ۳۰.۳ درصد از کل صادرات فرش، چین با ۹۳.۱ میلیون دلار و سهم حدود ۹.۱ درصد از کل صادرات فرش و مصر با ۸۹.۸ میلیون دلار با سهم حدود ۸.۸ درصد از کل صادرات سه کشور عمده در صادرات فرش دستباف طی سال‌های مزبور بوده‌اند. پس از این کشورها نپال با سهم حدود ۸.۳ درصد، پاکستان با سهم حدود ۷.۷ درصد و ایران با سهم ۷.۴ درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. ۷۱.۵ درصد از کل صادرات فرش دستباف جهان توسط این شش کشور تأمین می‌شود.»
تا قبل از سال 2011 کشورمان حدود ۲۵.۵ درصد از عرضه فرش دستباف در بازارهای جهانی را به خود اختصاص داده بود که بیشترین متوسط سهم سالانه جهانی از بازار فرش در دوره ۲۰۱۱-۲۰۲۲ بوده است. سهم ایران از صادرات فرش دستباف در دوره ۲۰۱۱-۲۰۲۲ کاهش یافته و از ۲۵.۵ درصد به ۷.۴ درصد رسیده است. برعکس سهم رقبای ایران از جمله هند، چین، نپال و پاکستان در حال افزایش بوده است. به نحوی که کشور هند توانسته سهم خود را از ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۱ به ۳۰.۳ درصد در سال ۲۰۲۲ افزایش دهد. البته صادرات هند تغییر قابل توجهی نداشته و دلیل افزایش سهم هند از بازار صادرات جهانی، کاهش قابل توجه صادرات ایران بوده است.
