‎نظام ‏‌سلامت درگیر سکوهای اینترنتی

به گزارش اکونگار به نقل از دنیای اقتصاد؛ شهاب‌‌الدین جنیدی‌‌جعفری، عضو هیات‌مدیره و سخنگوی انجمن داروسازان ایران در یادداشتی نوشت: توزیع و فروش دارو توسط سکوهای اینترنتی موضوع چالش‌‌برانگیزی است که طی یک سال گذشته به التهاب نظام‌‌سلامت و جامعه داروسازان دامن زده است. با اینکه تولیت نظام‌‌سلامت با وزارت ‌‌بهداشت است و در همه قوانین‌‌ بالادستی توصیه شده است دیگر وزارتخانه‌‌ها، نهادها و سازمان‌ها در کارهای بین‌‌بخشی به این وزارتخانه مشاوره دهند؛ با این حال به‌‌نظر می‌رسد در آیین‌‌نامه اخیری که با فاصله اندکی از آیین‌‌نامه‌‌ ابلاغی وزیر بهداشت در زمینه عرضه اینترنتی خدمات‌‌دارویی در سیزدهم اسفند سال گذشته با ضرب‌‌الاجل توسط وزیران ارتباطات و بهداشت، تصویب شد و به امضا رسید، توجهی به نظرات کارشناسی‌‌ آیین‌‌نامه پیشین وزیر بهداشت که حاصل‌هزار ساعتِ‌‌کاری با حضور کارشناسان حوزه‌‌های مختلف در سازمان غذا و دارو است، نشده و این بی‌‌توجهی نه تنها مغایر با اسناد بالادستی کشور، محسوب می‌شود که باید آن را توهینی آشکار به شعور، وقت، دانش‌‌، خرد و تجربه کاری این همکاران و بدنه دارویی نظام‌‌سلامت دانست.

کارنامه علمی موفق جامعه داروسازی در زمینه‌‌ نوآوری و توسعه ملی طی دوره‌‌های مختلف نشان می‌دهد؛ دانشمندان داروسازی همواره به مقیاس‌‌های بین‌المللی اهتمام جدی و توجه داشته‌‌اند و به علوم و فنون روز دنیا واقف هستند و با توجه به نیازهای کشور، از علوم دیجیتال و هوش مصنوعی در طراحی‌‌ داروها استفاده می‌کنند. فراموش نکنیم که ما در تولید داروهای های‌تک، بیوتِک و نانوتِک و بسیاری از داروهای دیگر در منطقه مطرح هستیم و می‌توانیم در دنیا حرف‌‌هایی برای گفتن داشته‌‌ باشیم.

بنابراین اگر استفاده از فناوری دیجیتال در فروش دارو بر اساس مقیاس‌‌‍‌‌های بین‌المللی طراحی شود، جامعه داروسازی با آن مخالفتی ندارد، مشکل در شیوه و چگونگی اجرای آیین‌‌نامه توزیع دارو بر بستر سکوهای اینترنتی است که بدون توجه به مقیاس‌‌های کارشناسی تدوین شده و پیامدهای منفی متعدد و بسیار پیچیده‌‌ای همچون عوارض دارویی ناشی از مصرف نادرست دارو، سوگیری پلتفرم‌‌ها به سمت داروخانه‌‌ها و برندهای دارویی خاص، غیرمحرمانه تلقی شدن اطلاعات بیماران و احتمال سوءاستفاده از حریم خصوصی مردم را به همراه دارد.

اجرای رسمی آیین‌‌نامه توزیع دارو بر بستر سکوهای اینترنتی را باید تهدیدی جدی برای سلامت دانست. نکته مهمی که در تدوین این آیین‌‌نامه مورد غفلت قرار گرفته، تفاوت فروش دارو با انواع کالاهای دیگر است. به‌ویژه آنکه در فروش دارو فرآیند نسخه‌‌پیچی و توضیحات مسوول‌‌فنی داروخانه در استفاده صحیح بیماران از دارو، بسیار حائز اهمیت است و نقش موثری در پیشگیری از عوارض خطرناک مصرف اشتباه دارو دارد. به همین دلیل سازمان بهداشت جهانی مخالف قطع ارتباط رو در روی بیمار با داروساز است.

در آیین‌‌نامه اخیر، مسوول‌‌فنی داروخانه به طور غیرمستقیم از سیستم توزیع دارو حذف می‌شود. محروم کردن بیماران از دریافت مشاوره دارویی مسوولان‌‌فنی داروخانه‌‌ها علاوه بر افزایش خطر مصرف اشتباه دارو توسط بیماران، با سند جامع داروسازی، آیین‌‌نامه داروخانه‌‌ها و همچنین دستور وزارت بهداشت مبنی بر تشکیل اتاق مشاوره در داروخانه‌‌ها در تناقض است و ضرورت دارد تولیت‌‌ نظام‌‌سلامت کشور در مورد اجرای رسمی این آیین‌‌نامه با احساس مسوولیت بیشتری تصمیم‌گیری کند.

در خصوص فروش اینترنتی دارو بعضی از کشورها تجربیات موفقی داشته‌اند، ما نیز در بسیاری از حوزه‌‌های علمی قابلیت مقایسه با کشورهای دیگر را داریم. اما باید بررسی شود که آیا مجموعه نظارتی ما در این حوزه، قابلیت مقایسه با مجموعه نظارتی کشورهای دارای تجربه‌‌ موفق در فروش داروهای اینترنتی را دارد یا خیر.

یادمان نرود طی دهه گذشته شاهد ورود توفانی داروهای‌‌ تقلبی به عرصه نظام‌‌دارویی کشور از طریق عوامل فروش شبکه‌‌های ماهواره‌‌ای و ارسال این داروها به واسطه راکبان موتور سوار بودیم و مدت‌‌ها طول کشید تا مجموعه‌‌های نظارتی توانستند فعالیت آنها را کنترل کنند. امروز نیز با وجود آنکه هنوز سکوهای اینترنتی مجوز توزیع دارو را نگرفته‌اند و آموزش‌‌های لازم را برای حمل دارو ندیده‌‌‌اند و داروخانه‌‌هایی که تمایل ورود به این عرصه را دارند مشخص نشده‌‌اند، به دلیل ضعف نظارتی؛ انواع مختلف داروها، از داروهایی که در داروخانه‌‌ها فقط با نسخه پزشک عرضه می‌شود و داروهای نیازمند استعلام و ثبت در سامانه تیتک گرفته، تا داروهای کمیاب، تقلبی و قاچاق توسط سکوهای اینترنتی بدون نسخه به فروش می‌‌رسد.

در چشم‌‌انداز پیش‌‌رو، توزیع دارو بر بستر سکوهای اینترنتی، دست‌‌اندازی به کل زنجیره دارویی کشور است و داروخانه‌‌ها نخستین خاکریزی هستند که فرو می‌‌ریزد. به این ترتیب که این سکوها با انتخاب برخی از داروخانه‌‌ها به تدریج داروخانه‌‌های دیگر را از گردونه خارج می‌کنند. سپس با همین روش به سمت شرکت‌های توزیع دارو می‌‌روند و در نهایت صنایع دارویی کشور را مورد هدف قرار می‌دهند و با سوق دادن نسخه‌‌ها به سوی برندی مشخص، برندهای دیگر را از صنعت دارو خارج می‌کنند. با این تعبیر، پُرواضح است که با اجرای رسمی آیین‌‌نامه توزیع دارو بر بستر سکوهای اینترنتی، عرصه دلالی بر بازار داروی نظام‌‌سلامت کلید خواهد خورد.