داغ گرما و خشسکالی بر پیکر زعفران ایرانی

به گزارش اکونگار به نقل از بازار، هنوز داغ خسارت سرمای زمستانه از دل کشاورزان خراسان رضوی بیرون نرفته که داغ گرما و خشکسالی بر پیکر مهد زعفران ایران با کاهش تولید سایه انداخته است.

زعفران تنها محصول کشاورزی جهان است که هنوز انحصار تولید آن در اختیار کشاورزان ایرانی است اما گرفتاری آن از مرحله کاشت تا صادرات به سایر نقاط جهان مشکلات ریز و درشتی را به همراه دارد که سهم ایران از گردش مالی ۸ میلیارد دلاری این محصول را به کمتر از ۴۵۰ میلیون دلار رسانده است.

خشکسالی و سرمازدگی تولید مهم ترین محصول خراسان رضوی یعنی زعفران را امسال تحت الشعاع خود قرار داده و به دلیل عواملی چون خشکسالی، دمای بالای هوا و تجربه سرمای شدید میزان تولید زعفران در حالی که در شرایط عادی به ۲۰۰ تا ۳۰۰ تن می رسید اما در حال حاضر به کمتر از ۱۵۰ تن نزول یافته است.

سهم ناچیز ایران از تجارت طلای سرخ در جهان، با وجود تولید حدود ۹۰ درصد این محصول خود گواه داستان غریب برای این محصول راهبردی در عرصه بین المللی و بازارهای جهانی است.

مصائب کاشت زعفران

حسین منظری یکی از زعفران کاران شهرستان تربت حیدریه از مشکلات و رنج هایی می گوید که هنوز مرهم نشده است.

وی با بیان اینکه خشکسالی و کمبود آب بیشترین خسارت را به زعفران کاران زده است بیان می کند: تا پیش از این بسیاری از افرادی که صاحب زمین بودند و حتی چاه آب در اختیار نداشتند اما باز هم در زمین های پدری خود نسبت به کاشت زعفران و آبیاری توسط تانکر آب اقدام می کردند این در حالی است که این سبک کشاورزی برای هیچ شخصی دیگری این روز ها امکان پذیر نیست و بسیاری از مزارع به حال خود رها شدند.

وی می گوید: از زمانی که برای چاه های آب ساعت فعالیت تعیین کردند و خاموشی های مکرر اجازه برداشت آب را نداده و سهمیه کشاورزان از آب کم شد خسارت های مزارع زعفران نیز رو به فزونی نهاد لذا در بسیاری از روستاها به دلیل کمبود آب مزارع زعفران رها شدند.

این کشاورز خراسانی با بیان اینکه به ویژه در دو سال گذشته خشکسالی و تغییرات آب و هوایی بیشترین تاثیر را بر روی کاهش محصول زعفران داشته است ابراز می کند: این در حالی است که هیچ حمایت قابل توجهی برای کمک به کشاورز از طرف دولت وجود ندارد.

وی در پاسخ به این سوال که تا چه میزان خسارت های وارده به مزارع از طریق بیمه محصولات کشاورزی جبران می شود به بازار می گوید: در گذشته ما بیمه صندوق خسارت‌دیدگان داشتیم که این صندوق در حال حاضر جمع شده و تمام حمایت‌های دولت در قالب بیمه محصولات کشاورزی است.

وی توضیح می دهد: کشاورزانی که محصولات خود را بیمه کرده‌اند می‌توانند از بیمه غرامت دریافت کنند، اگر چه متاسفانه در محصول زعفران به دلیل افزایش قیمت، غرامت‌هایی که پرداخت می‌شود کمکی به کشاورز آسیب دیده نمی کند.

وی ادامه می دهد: پیش از این قرار بود که وام‌های کشاورزان استمهال شود، اما به رغم قولی که داده شد اما فقط قرار شد که سود وام های کمتر از ۲۵ میلیون تومان است توسط دولت پرداخت شود که این موضوع دردی از کشاورزان دوا نمی کند.

منظری بیان می کند: برای وام‌های با مبالغ بیشتر، با پرداخت هشت درصد مبلغ وام، سود و دیرکرد، وام یک سال تمدید شده و سال آینده کشاورز باید با کارمزد ۲۳ درصد با بانک تسویه کندکه این موضوع خود گواه این مدعاست که کشاورزان باید فشار بیشتری را متحمل شوند در حالی که محصول آن ها نیز با کاهش تولید مواجه است!

وی عنوان می کند: متاسفانه محصولی که امسال برداشت کردیم نسبت به سال قبل کمتر است و این مشکل به دلیل گرمای هوا و از آن طرفی سرمای شدید سال گذشته است که پیاز زعفران را تحت تاثیر شدید قرار داده است.

کاهش محصول زعفران در سال جدید

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوری خراسان رضوی نیز با تائید این موضوع که محصول زعفران امسال در مقایسه با سال گذشته با افت تولید همراه شده است این نقیصه را به دلایل تغییرات جوی، خشکسالی و تنش های آبی عنوان می کند.

غلامحسین ساربان با بیان اینکه برآورد ها و برداشت محصول در سال جاری حاکی از کاهش ۲۰ درصدی محصول زعفران حکایت دارد به بازار می گوید: این رقم در مقایسه با آمار بلند مدت به میزان ۵۰ درصد کاهش محصول را به همراه داشته است.

وی با بیان اینکه زعفران، گرانترین ماده دارویی جهان محسوب می شود می افزاید: تولید این محصول می تواند در خراسان رضوی صنایع تبدیلی و محصولات جانبی بسیاری را با ارزآوری قابل قبول در کشور ایجاد کند.

وی اذعان می کند: از مشتقات این گیاه در صنایع غذایی، داروسازی، آرایشی و بهداشتی و صنایع غذایی استفاده‌های فراوان شده است و می‌توان با استفاده از این ترکیبات در صنایع یاد شده ارزش افزوده بالایی تولید کرد.

ساربان با بیان اینکه «کروسین» که از منشاء زعفران به دست می‌آید اصلی‌ترین آنتی‌اکسیدان آن محسوب می‌شود و بسیاری از خواص درمانی زعفران به این بخش آن نسبت داده می‌شود می افزاید: از جمله خواص کروسین، پیشگیری از بروز بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان و بیماری‌های قلبی و عروقی و درمان اختلالات شبکیه چشم، درمان آلزایمر و نیز رفع اختلالات نعوظی در مردان می توان اشاره کرد.

دقت در کاشت زعفران

وی با بیان اینکه این قابلیت در استان وجود دارد که در ارتباط با دنیا و مراکز علمی و پژوهشی اقدامات شاخصی در حوزه علمی در این زمینه انجام شود می گوید: متاسفانه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و نیز دانشکده های داروسازی هنوز به این حوزه وارد نشده‌اند.

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی خراسان رضوی با تاکید بر اینکه کشاورزان به هیچ وجه در تولید محصول زعفران خود از هیچ سمی نباید استفاده کنند توضیح می دهد: زعفران محصولی صادراتی است که اتحادیه اروپا امسال در زمینه باقی مانده سموم در این محصول بسیار سختگیرانه وارد عمل شده است.

ساربان با اشاره به این موضوع که کشاورزان تولید کننده زعفران باید در مصرف کودهای شیمیایی دقت فراوان داشته باشند و بیشتر از مواد آلی و محرک رشد استفاده کنند تا باقی مانده کود در محصول نهایی پیدا نشود به ما می گوید: با توجه به مزیت صادراتی محصول زعفران باید نسبت به رعایت اصول و استانداردها توجه کافی کرد تا از هرگونه کاهش تولید و آسیب وارد آمدن به اعتبار محصولات تولیدی ایران و خراسان جلوگیری شود.

تغییرات جوی و آسیب به کشاورزان

معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوری استان گیاه زعفران را به شدت تحت تاثیر دو پارامتر اقلیمی شامل دما و بارندگی عنوان می کند و ادامه می دهد: از این جهت سال زراعی گذشته، سال زراعی مناسبی نبود چراکه دما در دی ماه بسیار کاهش پیدا کرد و به زیر صفر رسید، به طوریکه این گیاه فرصت مناسبی برای رشد و ذخیره مواد غذایی نداشت.

ساربان با بیان اینکه پیش بینی می شد در سال زراعی جدید بیش از ۲۰۰ تن زعفران از مزارع سطح استان برداشت شود اما به نظر می رسد میزان تولید زعفران در استان از مقدار۱۵۰ تن تجاوز نکند.

خرید حمایتی نداریم

امسال به نظر می رسد وضعیت برداشت خوب نیست و لذا زعفران بر روی دست کشاورزان نمی ماند زیرا معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاوری خراسان رضوی اذعان می کند: امسال خرید حمایتی نداریم.

وی با بیان اینکه پیش بینی می شد امسال افزون بر ۲۰۰ تن زعفران از مزارع خراسان برداشت شود توضیح می دهد: به نظر می رسد امسال میزان محصوا از ۱۵۰ تن تجاوز نکند.

ساربان اظهار می کند: در سال های گذشته به دلایل مختلف زعفران مشتری مناسبی نداشت لذا دولت برای حمایت از زعفران کاران و جلوگیری از ضرر آن ها برای خرید حمایتی وارد میدان شد اما امسال با توجه به کاهش تولید و افزایش تقاضا لذا به نظر می رسد که زعفران کاران مشکلی برای فروش ندارند و در حال حاضر این محصول به قیمت هر کیلو ۶۰ تا ۷۰ میلیون تومان در حال خرید و فروش است.

صادرات زخمی از قاچاق

صالح بابازاده یکی از فعالان حوزه صادرات زعفران در گفت و گو با بازار اظهار می کند: به رغم اینکه ایران مقام نخست تولید زعفران دنیا را داراست و گفته می شود این محصول افزون بر ۸.۵ میلیارد دلار چرخش مالی در جهان دارد اما سهم کشور ما از این میزان و بیش از۴۵۰ میلیون دلار تجاوز نمی کند.

وی می گوید: متاسفانه یکی از مشکلاتی که این روز ها بر سر راه صادرکنندگان زعفران، موضوع قاچاق این محصول است و هم چنین مشکل تفاوت نرخ ارز که به دامن زدن قاچاق و بی رغبتی صادرکننده منجر شده است.

وی بیان می کند: یک صادر کننده برای صادرات زعفران باید عوارض و هزینه های متعددی مانند بسته بندی، آزمایشگاه، هزینه آب مجازی و از همه مهمتر تفاوت نرخ ارز نیمایی با بازار آزاد را بپردازد که همین موارد ساده در هر کیلو برای صادر کننده حداقل ۱۰ تا ۱۴ میلیون تومان هزینه سربار محسوب می شود.

بابازاده می افزاید: این در حالی است که قاچاقچیان به راحتی و بدون هزینه های قانونی زعفران های درجه دو را خریداری و از طریق افغانستان به سایر کشور ها قاچاق می کنند و هیچ گونه عوارضی نیز پرداخت نمی کنند!

این صادر کننده محصول زعفران به ما می گوید: صادرکنندگان ارزی که به کشور وارد می‌کنند باید با نرخ نیمایی عرضه کنند که مابه‌التفاوت آن با ارز بازار آزاد زیاد است و لذا صادرات زعفران از طریق مجاری قانونی کمترین سود را برای آن ها در بر دارد.

وی اذعان می کند: در حالی که صادر کنندگان ایرانی برای صادرات زعفران به چین و هندوستان باید افزون بر ۳۰ درصد عوارض پرداخت کنند اما عوارض صادرات زعفران از افغانستان به این کشورها صفر است لذا بسیاری از افراد زعفران را به صورت قاچاق به افغانستان برده و از آن جا صادر می کنند.

این فعال اقتصادی می گوید: این عوارض جدا از عوارض آب مجازی است که بایت زعفران اخذ می شود و لذا مجموع این عوارض و هم چنین تفاوت نرخ ارز همگی به ضرر صادرکننده تمام می شود و در نهایت به نفع قاچاقچی است!

وی توضیح می دهد: زعفران آب زیادی مصرف نمی کند، آب بری زعفران از مهرماه شروع می شود و از آذرماه دیگر نیاز چندانی به آب ندارد و اگر هم وضعیت جوی مناسب باشد، دیگر به هیچ وجه آبیاری نمی خواهد، لذا عوارض آب مجازی برای صادرات چنین محصولی منطقی به نظر نمی رسد.