دلایل عدم تحقق بودجه نفتی ۱۴۰۲/ رشد ۳.۵ برابری درآمدهای نفتی رویا یا واقعیت؟
پس از اعلام آمار گمرک مبنی بر افزایش درآمد نفتی ایران به ۲۶.۴ میلیارد دلار در ۹ ماهه امسال، این سوال ایجاد شده که چرا با وجود ۳.۵ برابر شدن درآمد وصولی، تحقق بودجه نفتی ۱۴۰۲ فقط ۵۵ درصد بوده است؟
به گزارش اکونگار به نقل از فارس،کاهش درآمدهای نفتی دولت، همواره کشور را در معرض شوک‌های ارزی و سپس تورمی قرار داده به گونه‌ای که پس از خروج آمریکا از برجام و بازگشت تحریم نفتی، با ثبت تورم 57 درصدی، رکورد 70 ساله تورم ایران در دولت قبل شکسته شد.
وعده‌های پوچ رفع ناترازی‌های اقتصادی و بودجه‌ای
اما در سال جاری، دولت تاکنون با اتکا به درآمدهای نفتی و تثبیت نرخ ارز، از ایجاد شوک‌های تورمی جلوگیری کرده است. روز گذشته رئیس کل گمرک ایران محمد رضوانی‌فر ارزش درآمد نفتی ایران در 9 ماهه سال جاری را 26 میلیارد و 460 میلیون دلار اعلام کرد که 3.5 برابر کل درآمد نفتی سال 99 است.
با یک محاسبه سرانگشتی و با فرض قیمت هر بشکه نفت ایران معادل 65 دلار طبق اعلام سازمان برنامه و بودجه، ایران در سال جاری روزانه 1.4 میلیون بشکه نفت صادر کرده است؛ رقمی معادل برآورد قانون بودجه 1402.
طبق آمار شرکت ردیابی نفتکش‌ها کپلر، بعد از خروج آمریکا از برجام و اتمام معافیت تحریمی، میانگین فروش نفت ایران تا پایان دولت روحانی به 446 هزار بشکه در روز کاهش یافت بود و در ماه پایانی دولت قبل فقط 20 درصد از ظرفیت فروش نفت کشور فعال باقی مانده بود.
اما بعد از تغییر رویکرد سیاست خارجی از سال 1400، روند صعودی صادرات نفت ایران آغاز شد و طبق آمار کپلر (تصویر 1)، میزان فروش نفت در 8 ماهه سال جاری به طور میانگین یک میلیون و 333 هزار بشکه در روز بوده است؛ رقمی که آمار گمرک ایران را تایید می‌کند.
اخیرا یکی از رسانه‌ها با انتشار سندی (تصویر 2) ادعا کرده که میزان وصولی درآمد نفتی ایران در سال جاری فقط 55 درصد بوده و سهم دولت از این درآمدها در 7 ماهه نخست به جای 351 هزار میلیارد تومان به 195 هزار میلیارد تومان کاهش یافته است. این آمار شائبه‌هایی درباره کاهش صادرات نفت ایران در اذهان عمومی ایجاد کرده است.
در واقع سوال اساسی اینجاست که چگونه هم رقم صادرات نفت ایران معادل قانون بودجه 1402 بوده و هم درآمد نفتی نسبت به برآورد بودجه محقق نشده است؟ طبق بررسی‌های خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، عدم تحقق 45 درصدی درآمد نفتی ناشی از دو نکته است:
در قانون بودجه 1402، دولت در ابتدا قیمت هر بشکه نفت را 70 دلار برآورد کرده بود که بعد از دخالت مجلس و افزایش ردیف هزینه‌ها، قیمت نفت به رقم 85 دلار بیش‌برآورد شد. با تحقق قیمت 65 دلاری، حدود 25 درصد از عدم تحقق درآمد نفتی ناشی از قیمت غیرواقعی در بودجه 1402 است نه میزان فروش.
با توجه به تعیین سهمیه نفت برای «نیروهای مسلح» و «تهاتر نفت در پروژه‌های زیرساختی»، عملا وزارت نفت باید میزان صادرات نفت را به 1.8 میلیون بشکه در روز برساند تا پس از کسر دو سهم ذکر شده، بتواند درآمد نفتی دولت را به طور کامل محقق کند. درحالیکه طبق آمار عدد 1.4 از 1.8 میلیون بشکه برآورد شده تاکنون محقق شده است.
در مجموع عدم تحقق 45 درصدی درآمدهای نفتی به معنای افت صادرات نفت ایران نیست بلکه با وجود تداوم روند صعودی، بیش‌برآوردهای غیرواقعی در قیمت و رقم فروش منجر به کسری بودجه دولت از این محل شده است.
