«اکونگار» گزارش می‌دهد:
خلاء «کارگر ماهر» در بازار کار/پیشمانی کارفرمایان از تعدیل کارگران ماهر
طبق آمارهای رسمی بیش از ۴۰ درصد کارفرمایان به‌دلیل ناهماهنگی مهارت‌های کارجویان با نیازهای بازار، مجبور به تعدیل نیروهای خود شده‌اند و این نشان می‌دهد بازار کار با خلاء کارگر ساده روبه‌رو است.
به‌گزارش اکونگار: در ادوار اخیر با افزایش دستمزدها و بالارفتن هزینه‌های تولید و کاهش چشمگیر ارزش پول ملی، کارفرماها به‌سوی یافتن کارگرهایی هستند که با هزینه کمتری به تولید ادامه دهند. با همه‌گیری این حربه به ظاهر سودآور، بسیاری از کارفرماها و تولیدکنندگان نیروهای قدیمی و باتجربه خود را به بهانه‌هایی مانند «جلوگیری از افزایش هزینه سنوات»، «چالش‌های بیمه‌ای»، «کاهش هزینه‌ها با تعدیل‌های قانونی»، «جذب نیروهای کم‌هزینه به‌جای نیروهای ماهر» و ... به سمت کاهش هزینه از این طریق رفته‌اند ولی طولی نکشید که خلاء نیروهای کار باتجربه جای خالی خود را در بازار کار نشان داد. تا جایی که رفته‌رفته کارفرماها به‌دنبال نیروهای کار ماهر هستند و به‌زودی برای جذب آنها دست به هرکاری خواهند زد. به‌گفته یکی از مسوولان وزارت کار این تقاضا روبه افزایش است.
آن‌طور که معاون وزیر کار اعلام کرده در یک سال گذشته بیش از ۴۰ درصد کارفرمایان به‌دلیل ناهماهنگی مهارت‌های کارجویان با نیازهای بازار، مجبور به تعدیل نیروهای خود شده‌اند. در این مورد باید اضافه کنیم که مواردی مانند «ضعف نظام آموزشی»، «تغییرات سریع بازار کار» و البته «نبودن هماهنگی میان آموزش و صنعت» از مهمترین عوامل از بین رفتن تعادل نیرو در بازار کار شده است. در واقع می‌توانیم اینگونه بگویم که فضای کارگر ارشد و کارگر تازه‌کار از بین رفته است و با حجم زیادی از کارگران عمدتا «ساده» برخورد کرده‌ایم. البته ناگفته نماند که مقدار ناچیز دستمزدها باعث شده تا بسیاری از کارگران باتجربه روبه شغل‌های کاذبی چون مسافرکشی و دست‌فروشی بیاورند. در ادامه به این چالش بازار کار ایران بیشتر اشاره خواهیم کرد.
کارفرماها به‌دنبال نیروهای ماهر
«غلامحسین محمدی»، رییس سازمان آموزش فنی‌و‌حرفه‌ای با تاکید بر ضرورت حرکت به سمت مهارت‌آموزی و مهارت‌افزایی در کشور برای آموزش کارگران ماهر گفت: «در طول یک‌سال گذشته بیش از ۴۰ درصد کارفرمایان به‌دلیل عدم تطابق مهارت‌ها، به کاهش نیروی کار اقدام کردند و ناترازی آموزش‌ها و عدم تطابق آن با نیاز بازار کار باعث شده تا با وجود بیش از یک‌میلیون کارجو در کشور کارفرمایان از نبود نیروی کار ماهر دست به کاهش نیروی کار زدند. درحال حاضر ضعف نظام آموزشی، تغییرات سریع بازار، عدم دسترسی به آموزش و عدم هماهنگی بین آموزش و صنعت در شکل‌گیری فقر مهارتی موثر است ولی در طول زمان بخشی از مهارت‌ها منسوخ شده و مهارت‌های جدید جایگزین آن می‌شوند. عدم دسترسی به آموزش‌های فراگیر و عدم اتصال آموزش‌ها به بازار کار را از دیگر علل فقر نیروی کار ماهر است. راهکاری که در برخی کشورهای دنیا برای رفع معضل کمبود نیروی ماهر به کار گرفته شده این است که بیشتر کارفرمایان خودشان وارد عرصه آموزش می‌شوند و در کشور ما هم این چارچوب قابل تعریف است. این مساله نشانگر چالش‌های جدی در زمینه توسعه نیروی انسانی و بهره‌وری در نظام آموزشی است.»
دلایل مهاجرت کارگران ایرانی
باید به این موضوع اشاره کنیم که پدیده مهاجرت عبارت است از جابه‌جایی شهروندان از مکانی به مکان دیگر به علل‌و‌عوامل مختلف از جمله شرایط نامساعدی سیاسی، کمبود غذا، بلایای طبیعی، جنگ، بیکاری و یا عوامل مساعدی مانند آزادی‌های سیاسی، درآمد بیشتر، امکانات بهداشتی، رفاه و.. . با این حال در ادوار اخیر چالش‌های اقتصادی از اصلی‌ترین دلایل مهاجرت‌ها عنوان شده که همانند ایران کشور را از نیروی کار فعال، باانگیزه و ماهر تهی می‌کند.
به‌گزارش رصد خانه مهاجرت ایران، کشورهای «آمریکا»، «کانادا»، «انگلستان»، «فرانسه»، «سوئد»، «هلند»، «آلمان»، «استرالیا» و «ترکیه» جزو مقصدهای اصلی ایرانیان برای مهاجرت هستند، البته کشورهای حوزه خلیج فارس از جمله «عمان» و «امارات» هم به لیست اضافه شده‌اند. طبق مشاهدات روند مهاجرت نیروهای کار ایران به کشورهای منطقه و اروپا همچنان ادامه دارد و با کاهش درآمد این روند سرعت بیشتری هم گرفته است.
همانطوری که اشاره کردیم، پدیده مهاجرت ریشه‌ها و زوایای مختلف اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی دارد، در دهه 1960 و 1970 انگیزه اصلی مهاجرت، کمبود بازار کار و شغل غیرقابل قبول برای افراد ماهر و در دهه 1980 انگیزه اصلی فرار مغزها به بهره‌وری بالاتر و درآمد بهتر کارگران ماهر در کشورهای در حال توسعه مربوط می‌شود و از دهه 1990 تاکنون انگیزه اصلی به دلایل فردی برمی‌گردد که باز هم به اهداف اقتصادی و نارضایتی اقتصادی ختم می‌شود.
مهاجرت افراد با صلاحیت نسبی از کشورهای در حال توسعه به کشورهای توسعه یافته به‌معنای انتقال سرمایه انسانی و ائتلاف هزینه است. که این موجب «کاهش انباشت سرمایه‌انسانی»، «کاهش کارایی سرمایه‌های فیزیکی»، «تنزل بهره‌وری»، «افزایش هزینه تولید کالاها و خدمات»، «افزایش تورم» «انقباض عرضه کالاها و خدمات» و درنهایت سبب ایجاد اخلال در سیاست‌های اقتصادی و توسعه‌ای کشور خواهد شد.
امروزه مهاجرت به معضلی برای کشورهای در حال توسعه از جمله ایران تبدیل شده است رصدخانه مهاجرت ایرانیان می‌گوید که تعداد ایرانیان دارای شغل در خارج از کشور برای ادوار متوالی افزایش یافته و از ۴۹ هزار نفر در سال ۲۰۱۳ به حدود ۷۰ هزار نفر در سال ۲۰۲۱ رسیده است از طرف دیگر ایران به‌علت شرایط ژئوپلتیکی و مجاورت با همسایه شرقی خود یعنی افغانستان به کشوری مهاجر پذیر هم تبدیل شده که مسایل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خاص خود را دارد که اکنون شاهد بسیاری از این آسیب‌ها هستیم.
