آغاز کارزار رفع فیلترینگ از دولت پزشکیان
حلقه فیلترینگ در ایران هر روز تنگ‌تر از قبل می‌شود؛ تا جایی که دختر رئیس جمهور را از گفتن یک تبریک ساده به زن تاریخ ساز کشورمان در بازی‌های المپیک محروم می‌کند.
این در حالی است که از زمان انتخابات تا شروع ریاست جمهوری دکتر پزشکیان بارقه امیدی هر چند کوچک نسبت به رفع فیلترینگ در دل مردم و فعالان اکوسیستم اقتصاد دیجیتال شکل گرفته است. حتی در روز‌های اخیر موج جدیدی از مطالبات بازیگران این حوزه و کنشگران دسترسی آزاد به اینترنت، کارزار جدیدی تحت عنوان «مطالبه رفع فیلترینگ فوری اینترنت از دولت دکتر پزشکیان» را به راه انداخته است. در این شرایط برخی از مدیران کسب‌و‌کار‌های دیجیتال با اینکه چشم انتظار رفع فیلترینگ هستند، اما امید چندانی نسبت به این موضوع ندارند و از خطرات تداوم محدودیت‌های اینترنت می‌گویند.
ادامه فیلترینگ در هاله‌ای از ابهام/احتمال قوی رفع فیلتر از سوی مجلس
هم صدایی یک اکوسیستم
در شرایطی این گزارش درباره اهمیت و لزوم اقدام فوری دولت چهاردهم نسبت به رفع فیلترینگ نوشته می‌شود که دختر رئیس جمهور به دلیل محدودیت و اختلال‌های اینترنتی نتوانست در تماس تصویری به ناهید کیانی، زن تکواندوکار کشورمان که در رقابت‌های المپیک تاریخ ساز شد، تبریک بگوید. این موضوع برای چندمین بار انتقاد‌ها از وضعیت نامساعد اینترنت در ایران را نقل محافل و رسانه‌ها کرد. این در حالی است که یک روز قبل از این اتفاق، کارزار جدیدی تحت عنوان «مطالبه رفع فوری فیلترینگ اینترنت از دولت دکتر پزشکیان» راه افتاده است.
در متن این کارزار خطاب به مسعود پزشکیان آمده است: «ما امضاکنندگان این کارزار صریحا از جنابعالی می‌خواهیم تا مطابق وعده‌های انتخاباتی خود سیاست منفعلانه، مخرب و بی حاصل فیلترینگ اینترنت را با قید فوریت تغییر داده و دستور رفع فیلتر پلتفرم‌های پرکاربرد بین‌المللی از جمله گوگل پلی، اینستاگرام، تلگرام، یوتیوب، توییتر، فیس‌بوک، واتس‌اپ، توویچ و... را صادر فرمایید.»
در ادامه این نامه با اشاره به اختیارات رئیس جمهور در شورای عالی فضای مجازی و امنیت ملی ذکر شده است: «شما به عنوان رئیس‌جمهور، رئیس شورای عالی فضای مجازی، رئیس شورای عالی امنیت ملی، و دولت جنابعالی با داشتن ۶ کرسی از ۱۲ کرسی کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (کمیته فیلترینگ) و تعیین ریاست شورای امنیت کشور اختیارات کافی برای تصمیم به بازگرداندن حق دسترسی آزاد شهروندان ایران به اینترنت را دارید و با اراده‌ای محکم می‌توانید در‌های قفس فیلترینگ را باز کنید.»
در بخش دیگری از این کارزار که تا زمان نگارش این گزارش بیش از ۶۰۰ نفر آن را امضا کرده اند، درباره تبعات منفی سیاست شکست خورده فیلترینگ در ابعاد مختلف آمده است: «امروز بیش از ۸۳ درصد کاربران ایرانی از فیلترشکن استفاده می‌کنند و فیلترینگ هیچ نتیجه‌ای جز تحمیل هزینه مالی و روانی به شهروندان، ناامنی موبایل‌ها و شبکه، کاهش کیفیت و سرعت اینترنت، ضربه به اقتصاد دیجیتال، کمرنگ کردن حضور بین‌المللی ایرانیان، تضعیف جایگاه زبان فارسی در اینترنت، عقب ماندگی تکنولوژیک مردم، افزایش شکاف دیجیتال و پر کردن جیب مافیای فروش فیلترشکن‌ها نداشته است. امروز مسوولان بالاخره پس از بیش از ۲۰ سال تلاش برای محدودسازی اینترنت، باید به این ادعای متخصصان رسیده باشند که فیلترینگ مطلق از نظر فنی ناممکن است. پس از شما مطالبه می‌کنیم در مقابل خسارت فاجعه بار این سیاست‌های اشتباه بایستید و این حق بدیهی شهروندان را به آن‌ها بازگردانید.»
این در حالی است که پیش از انتشار این کارزار نیز موج جدیدی از مطالبات بازیگران حوزه نسبت به رفع فیلترینگ به راه افتاد؛ شهاب خدابخش، مدیرعامل کافه بازار، در یادداشتی در پلتفرم «ویرگول» با فیلترینگ گوگل پلی مخالفت کرد و آن را تهدیدی برای امنیت کاربران دانست. در یادداشت این فعال اقتصاد دیجیتال آمده است: «با آغاز فیلترینگ، ترافیک زیادی از کاربران به پلتفرم‌های ایرانی سرازیر شدند و ما نیز در کافه بازار رشدی مقطعی در تعداد کاربران تجربه کردیم که اصلا در موردش خوشحال نبودیم؛ چون آن دسته از کاربران از سر علاقه و آزادی در انتخاب، از ما استفاده نمی‌کردند.
پس از گذشت ۶ الی ۱۲ ماه بعد، کاربران مانند گذشته راه خود را برای دسترسی به محتوای مورد علاقه شان از کانال انتخابی شان پیدا کردند، اما این بار نه به صورت آزاد بلکه با استفاده از فیلترشکن ها. فیلترشکن‌ها به جزء جدایی ناپذیر زندگی مردم عادی تبدیل شدند و درعین حال هزینه‌ای جدید و سنگین را به کاربران تحمیل کردند. در حالی که پیش ازاین تنها اقلیتی از جامعه به فیلترشکن‌ها دسترسی داشتند.» محمدجواد شکوری، مدیرعامل آپارات، نیز به جمع مخالفان تداوم فیلترینگ پیوست و خطاب به رئیس جمهور فیلترینگ یوتیوب را «ظلم عمومی» توصیف و توصیه کرد تا در اولویت رفع فیلتر قرار بگیرد.
او در این خصوص توضیح داده است: «اینکه تقریبا اکثر مردم و به خصوص جوانان برای دیدن یک محتوای آموزشی مجبور به استفاده از بزرگ‌ترین دشمن امنیت اطلاعات مردم یعنی فیلترشکن‌ها شوند و از این مسیر به سایت‌های پورن که در بسیاری از کشور‌ها کنترل شده یا ممنوع هستند، دسترسی پیدا کنند، علاوه بر یک ظلم عمومی، یک تصمیم ضد‌فرهنگی است.»
همچنین در هفته گذشته جمعی از فعالان اکوسیستم نوآوری و اقتصاد دیجیتال کشور طی نشستی در اتاق ایران، درباره اهمیت نوآوری و اقتصاد دیجیتال در رشد و توسعه اقتصادی کشور سخن گفتند. محمدجواد آذری‌جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازدهم، در این مراسم سیاست فیلترینگ را ناکارآمد توصیف کرد و خواستار اصلاح آن شد.
او در این خصوص توضیح داد: «فیلترینگ سه سال تجربه شد، اما راه حل نبود و کارزار انتخاباتی سال ۱۴۰۳ ثابت کرد که همه گروه‌ها فیلترینگ را ناکارآمد می‌دانند. فیلترینگ در دولت سیزدهم تجربه سختی بود و به نظر می‌رسد که اجماعی برای حل این مشکل وجود دارد و دولت باید به زودی برای آن چاره اندیشی کند.»
مازیار نوربخش، رئیس کمیسیون تحول، نوآوری و بهره وری اتاق تهران نیز در گفت وگویی رفع اختلالات اینترنت را مطالبه اول فعالان اقتصاد دیجیتال از دولت چهاردهم بیان کرده و در این رابطه گفته است: «اقتصاد دیجیتال روی زیرساخت اینترنت فعال است و صاحبان کسب‌وکار‌ها در حوزه اقتصاد دیجیتال از ناحیه سرعت و کیفیت اینترنت دچار ضرر و زیان‌های بسیاری شده‌اند.»
جدای از اظهارات اخیر درباره لزوم رفع فوری فیلترینگ در هفته‌های گذشته نیز طرح رفع فیلترینگ در مجلس رونمایی و با جنجال‌هایی مواجه شد. به اعتقاد کارشناسان طرح قسیم عثمانی هر چند از جهت تعیین نهاد متولی قطع و وصل اینترنت در شرایط امنیتی و رفع فیلترینگ گام مثبتی است، اما همچنان ایرادات حقوقی به آن وارد است. در حالی که طرح رفع فیلترینگ، به میزانی مردم و فعالان را امیدوار کرد، اما نسبت به اختیارات دولت در رفع فیلترینگ و تصویب این طرح اختلاف‌نظر‌هایی وجود دارد؛ به اعتقاد برخی دولت اختیاری در این خصوص ندارد و برخی دیگر از جمله محمدسعید احدیان، دستیار سیاسی و رسانه‌ای محمدباقر قالیباف معتقدند که تصمیم‌گیری درباره رفع فیلترینگ باید توسط شورای عالی فضای مجازی صورت گیرد.
با این حال محمدقسیم عثمانی، نماینده بوکان در مجلس شورای اسلامی در اظهارات اخیر خود درباره عدم اعلام وصول طرح رفع فیلترینگ در صحن علنی از سوی رئیس مجلس مطرح کرده که «فرآیند اعلام وصول طرح‌های دو فوریتی در ماده ۱۶۱ قانون آیین نامه داخلی مجلس آمده است که چه مراحلی را باید طی کند و زمانی که طی کرد باید اعلام وصول شود و طرح بنده اولین طرح دو فوریتی بوده که این مراحل را طی کرده و آماده اعلام وصول و طرح در صحن بوده، ولی اجازه ندادند که من الان مانده ام که چرا اجازه ندادند.»
این نماینده مجلس همچنین با ابراز تعجب در این مورد از احتمال اقدام پزشکیان برای رفع فیلترینگ گفته است: «به من گفتند که رئیس مجلس گفته نگه دارید، با خود آقای قالیباف هم صحبت کردم ایشان گفتند آقای پزشکیان می‌آید و ایشان هم قرار شده یک کار‌هایی انجام دهد. گفتم خب آقای پزشکیان رئیس جمهور است و عهده دار یکسری وظایف است و من نماینده هستم و تکالیف خودم را انجام می‌دهم.»
امید کم‌رمق کسب و کار‌ها
با این اوصاف در شرایطی که زمزمه‌هایی مبنی بر تصمیم رئیس جمهور برای رفع فیلترینگ مطرح می‌شود، برخی مدیران و صاحبان کسب و کارهای دیجیتال از رفع فیلترینگ اظهار ناامیدی کردند. البته آن‌ها اظهارنظر قطعی در این رابطه را مشروط به چینش تیم رئیس جمهور می‌دانند.
شهاب جوانمردی، مدیرعامل فناپ، صحبت درباره رفع فیلترینگ در دولت چهاردهم را به چگونگی انتخاب و چینش تیم دولت از اعضای شورای عالی فضای مجازی گرفته تا شخص وزیر ارتباطات منوط می‌داند. او در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان می‌کند که دولت تمام اختیارات برای رفع فیلترینگ را ندارد، اما با این حال معتقد است که اینکه چه افرادی در این زمینه تصمیم‌گیرنده باشند، مهم است.
مدیرعامل فناپ در ادامه این را مطرح می‌کند که با تداوم فیلترینگ اتفاقی بدتر از وضعیت موجود رخ نخواهد داد. او با بیان این مطلب می‌گوید: «اکنون فعالیت در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال سخت‌تر و پُر هزینه‌تر از قبل شده است. برخی از آمار‌ها بیانگر این است که مردم سالانه حداقل ۵۰ هزار میلیارد تومان خرج فیلترشکن می‌کنند. اگر این مبلغ صرف توسعه زیرساخت‌ها و پهنای باند شود، سالانه حداقل یک میلیارد دلار به این مهم اختصاص پیدا می‌کند، اما در حال حاضر این میزان در حال هدررفت است.»
مهدی مومنی، مدیرعامل ازکی وام، نیز در این رابطه می‌گوید: «اظهارات رئیس جمهور در مناظرات نشان می‌دهد که تصمیم دارد تا فیلترینگ در دولت چهاردهم رفع شود، اما با توجه به اینکه سازوکار فیلترینگ در ایران پیچیده است و روند شفافی ندارد، باید اختیارات دولت در رفع فیلترینگ مشخص شود.»
او در ادامه صحبت‌های خود مشکلات فیلترینگ برای کسب و کارهای فعال در حوزه تسهیلات یار را از بین رفتن پل ارتباطی با مشتریان در شبکه‌های اجتماعی و چالش‌های بازاریابی می‌داند و در این زمینه توضیح می‌دهد: «از زمان فیلترینگ گسترده در سال ۱۴۰۱ تاکنون بازاریابی در شبکه‌های اجتماعی را از دست دادیم که بین ۱۰ تا ۳۵ درصد با تحمیل هزینه اضافی مواجه شدیم. با اختلال‌های اینترنت به دلیل فیلترینگ نیز در اتصال کاربران به سیستم، انجام کامل تراکنش و دسترسی به خدمات با مشکلات جدی مواجه هستیم.»
علاوه بر این مهرشاد تیموری، مدیرعامل پلتفرم بقراط از امکان رفع فیلترینگ در دولت چهاردهم ابراز ناامیدی می‌کند و در این خصوص توضیح می‌دهد: «تجربه نشان داده است که فیلترینگ و رفع آن یک تصمیم حاکمیتی است و دولت‌ها قدرتی در این زمینه ندارند.»
او در ادامه صحبت‌های خود از تبعات منفی «ایران اکسس» شدن در عدم‌دسترسی کاربران به خدمات آنلاین با کیفیت و از جایگزینی پلتفرم‌های خارجی در جذب مشتری گفت. با این اوصاف در شرایطی که این روز‌ها فعالان یک صدا خواسته رفع فیلترینگ را جدی‌تر از قبل مطرح می‌کنند، اما همچنان کسب و کارهای دیجیتال امید چندانی به رفع محدودیت‌ها ندارند و معتقدند که باید خود را آماده شرایط سخت‌تر کرد. البته شاید بهتر است منتظر ماند و دید که با استقرار و شروع به کار کابینه دولت چهاردهم، آیا رئیس‌جمهور منتخب در راستای وعده‌های انتخاباتی خود سیاست منفعلانه، بی حاصل و آسیب رسان فیلترینگ را تغییر خواهد داد یا خیر.
