«اکونگار» بررسی کرد
آسیب‌شناسی بازارهای صادراتی مواد غذایی ایران
صنایع غذایی کشور با وجود شرایط و ویژگی‌های منحصر به فرد هنوز نتوانسته‌اند جایگاه خود را در بازارهای جهانی تثبیت کنند.
به گزارش اکونگار، صنعت غذا یکی از صنایع مهم کشورمان است که نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی و اقتصاد ملی ایفا می‌کند. این صنعت در سال‌های اخیر رشد قابل توجهی داشته و توانسته است خودکفایی در تولید بسیاری از محصولات غذایی را به دست آورد. با وجود اینکه دولتمردان همیشه بر طبل حمایت از این صنعت می کوبند، اما صنعت غذا در کشورمان با مشکلات عدیده‌ای رو به رو است.
بار سنگین تعدد قوانین بر دوش صنعت غذا
قوانین و مقررات حاکم بر صنعت غذا ناکارآمد و دست و پاگیر هستند. همچنین فساد و رانت در صنعت غذا مانع از رشد و توسعه این صنعت شده است، اختصاص ارز به گروههای خاص، مجوز صادراتی برای افراد ویژه و... منجر به توسعه فساد در این صنعت شده است.
یکی از چالش‌های دیگری که صنعت غذا با آن مواجه است ضعف زیرساخت‌هاست. زیرساخت‌های صنعت غذای ایران مانند حمل و نقل و توزیع محصولات غذایی نیاز به بهبود دارند.
علاوه بر موارد مذکور، تغییرات آب و هوایی و تغییرات اقلیم، رشد جمعیت، رقابت بالای جهانی صنعت غذا را تهدید می کنند.
قوانین دست و پاگیر پاشنه آشیل صنعت غذا
حسن لطفی عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در این رابطه به «اکونگار» می‌گوید:قوانین و مقررات حاکم بر صنعت غذای کشور نیاز به بازبینی جدی دارد صنعت غذا از قوانین خلق الساعه رنج می برد و ادامه این روند امنیت غذایی کشور را به خاطر می‌اندازد.
به گفته وی، با توجه به نقاط قوت و ضعف صنعت غذا و چالش‌های پیش روی این صنعت، می‌توان گفت که این صنعت پتانسیل بالایی برای رشد و توسعه دارد. با اصلاح قوانین و مقررات، مبارزه با فساد و رانت، بهبود زیرساخت‌ها و تأمین امنیت غذایی، می‌توان زمینه‌های لازم برای رشد و توسعه این صنعت را فراهم کرده است.
نماینده مردم در خانه ملت با اشاره به اینکه، صنعت غذای ایران یکی از بخش‌های مهم اقتصاد کشور است و نقش مهمی در تأمین امنیت غذایی و اشتغال ایفا می‌کند، اظهار داشت:این صنعت شامل بخش‌های مختلفی از جمله تولید محصولات کشاورزی، صنایع تبدیلی و غذایی، توزیع و خرده‌فروشی مواد غذایی می‌شود. هر کدام از اینها می توانند زمینه رشد اقتصادی در کشور را فراهم کنند.
صنایع تبدیلی و غذایی چقدر ارزش افزوده دارند؟
صنایع تبدیلی و غذایی بخش مهمی از صنعت غذا را تشکیل می‌دهد. این صنایع با تبدیل محصولات کشاورزی به محصولات غذایی آماده مصرف، ارزش افزوده را در این بخش افزایش می‌دهند.
بر اساس آمار سازمان صنایع غذایی ایران، ارزش افزوده صنایع تبدیلی و غذایی در سال ۱۴۰۱ به مبلغ 144 هزار میلیارد ریال بوده است. این رقم معادل 12 درصد از ارزش افزوده کل بخش صنعت در ایران است.
ارزش بازاری توزیع و خرده‌فروشی مواد غذایی
توزیع و خرده‌فروشی مواد غذایی بخش پایانی زنجیره ارزش صنعت غذا را تشکیل می‌دهد. این بخش وظیفه رساندن محصولات غذایی از تولیدکنندگان به مصرف‌کنندگان را بر عهده دارد.
بر اساس آمار مرکز آمار، ارزش بازار خرده‌فروشی مواد غذایی در سال ۱۴۰۱به مبلغ 1000 هزار میلیارد ریال بوده است. این رقم معادل 13 درصد از ارزش بازار خرده‌فروشی در ایران است.
چرا بازارهای صادراتی صنعت غذا از دست می رود؟
با وجود آمارهای امیدوار کننده مسولان در حوزه غذا، عباس آرگون عضو کمیسیون تجارت اتاق تهران در این رابطه به «اکونگار» گفت:کشورمان در صادرات بسیاری از محصولات کشاورزی رتبه‌های بالایی در جهان دارد، اما محصولات صادراتی این کشور به محصولاتی مانند پسته، خرما، کشمش و خشکبار محدود می‌شود. این امر باعث شده است که ایران از مزایای کامل صادرات محصولات کشاورزی بهره‌مند نشود.
به اعتقاد این فعال بخش خصوصی،هزینه‌های تولید محصولات کشاورزی و صنایع غذایی در ایران در سال‌های اخیر افزایش یافته است. این امر باعث شده است که قیمت محصولات غذایی برای مصرف‌کنندگان افزایش یابد.
به گفته وی، ایران کشوری خشک و نیمه‌خشک است. این امر باعث شده است که بخش کشاورزی با کمبود منابع آبی مواجه باشد.باید تلاش شود تا تنوع محصولات صادراتی ایران افزایش یابد. این امر می‌تواند با حمایت از تولید محصولات کشاورزی جدید و توسعه صنایع تبدیلی و غذایی انجام شود.
این فعال بخش خصوصی تاکید دارد:باید اقداماتی برای کاهش هزینه‌های تولید محصولات کشاورزی و صنایع غذایی انجام شود. این امر می‌تواند با حمایت از توسعه فناوری‌های جدید و کاهش موانع تولید انجام شود.
سهم ایران از بازارهای صادراتی
بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، ارزش صادرات محصولات غذایی در سال 1401 به بیش از یک میلیارد و 921 میلیون دلار رسید که نسبت به سال گذشته 2 درصد کاهش داشته است. این میزان صادرات در وزن معادل یک میلیون و 810 هزار تن بوده است.
کشورهای عراق، ترکیه، افغانستان، امارات متحده عربی و پاکستان از مهمترین مقاصد صادراتی محصولات غذایی ایران در سال 1401 بودند.
صنعت غذای ایران چه جایگاهی در بازارهای جهانی دارد؟
افزایش صادرات محصولات غذایی در سال 1396 تا 1398 نشان‌دهنده رشد و توسعه این بخش در ایران است. اما از سال 1399 به بعد، این روند با کاهش مواجه شده است. این امر می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند تحریم‌های اقتصادی، مشکلات ناشی از شیوع ویروس کرونا و همچنین افزایش هزینه‌های تولید باشد. در دوسال اخیر و دوران پساکرونا شرایط کمی بهتر شده، اما تحریم ها مانع از دست رفتن بازارهای کشورهای همسایه مانند عراق و امارات شده است
با این حال، ایران همچنان از ظرفیت‌های بالایی در زمینه صادرات محصولات غذایی برخوردار است. این کشور دارای منابع غنی طبیعی و انسانی در بخش کشاورزی و صنایع غذایی است. همچنین، ایران از موقعیت جغرافیایی مناسبی برای صادرات محصولات غذایی به کشورهای همسایه و سایر مناطق جهان برخوردار است.
افزایش صادرات محصولات غذایی چطور ممکن می‌شود؟
عباس آرگون عضو کمیسیون تجارت اتاق تهران در رابطه با افزایش سهم صنعت غذا از بازارهای جهانی به «اکونگار» می‌گوید: برای افزایش صادرات محصولات غذایی باید موانع و مشکلات ناشی از تحریم‌های اقتصادی در گام اول رفع شود. همچنین این صنعت نیاز مبرم به توسعه زیرساخت‌های حمل و نقلی دارد.
به گفته وی، توسعه بسته‌بندی و برندینگ محصولات و حمایت جدی دولت از تولیدکنندگان و صادرکنندگان گام های بعدی حضور در بازارهای جهانی است.
