«اکونگار» گزارش می‌دهد
«قراردادهای دسته‌جمعی» تکه‌ای از پازل سه‌جانیه‌گرایی / کارگران و کارفرماها بخوانند
بسیاری معتقدند که اگر بخواهیم بازار کار ایران را از انحصار دولتی‌ها خارج کنیم و بخش خصوصی قدرتمندی داشته باشیم باید سهجانبهگرایی را پررنگ‌تر کنیم. در ادامه این گزارش به یکی از تکه‌های پازل سهجانبهگرایی اشاره خواهیم کرد.
به‌گزارش اکونگار: فرازونشیب روابط کار در ادوار اخیر شاید باعث شود برخی باور نکنند ولی اصول فضای کار ایران بر مبنای آنچه سهجانبهگرایی نام دارد ساخته شده است و این مهم هم در وزارت کار و هم در سازمان تامین اجتماعی، برای دهه‌‍‌ها در راس بود ولی در ادوار اخیر رفته‌رفته در ویترین تشکلات کارگری و کارفرمایی خاک می‌خورد و تنها رویای آن در طبقه کارگری و کارفرمایی زنده نگه داشته شده است. اکنون تحلیلگران معتقدند که دولت، به‌عنوان بزرگترین کارفرمای ایران فضا را در اختیار دارد و تنها راه مقابله با آن احیای همین سهجانبهگرایی است. در ادامه این گزارش اما به پیمان‌های دسته جمعی خواهیم پرداخت که تکه‌ای از پازل آنچه سهجانبهگرایی نام دارد محسوب می‌شود. پازلی که مسیر تکمیل کردنش تنها به آگاهی بیشتر از قوانین باز می‌گردد، ظرفیت‌هایی که باید توسط تشکلات کارگری و کارفرمایی با چانه‌زنی و مطلبه‌گری به میدان بیاید و تحقق پیدا کند. در ادامه این گزارش مروی خواهیم داشت بر «قراردادهای دسته‌جمعی».
قرار دسته جمعی چیست
قراردادهای دسته جمعی می‌توانند فضای گسترده‌ای را در بر بگیرد و مطابق ماده ۱۴۰ قانون کار پیمان دسته جمعی کار، عبارت است از پیمان کتبی که به‌منظور تعیین شرایط کار بین یک یا چند (شورا یا انجمن صنفی یا نماینده قانونی کارگران) از یک طرف و یک یا چند کارفرما یا نمایندگان قانونی آنها از سوی دیگر یا فیمابین کانون‌ها و کانون‌های عالی کارگری و کارفرمایی منعقد می‌شود. طبق تبصره این ماده قانونی، چنانچه مذاکرات دسته‌جمعی کار منجر به انعقاد پیمان دسته‌جمعی کار شود باید متن پیمان در سه نسخه تنظیم و به امضای طرفین برسد. دو نسخه از پیمان در اختیار طرفین عقد پیمان دسته‌جمعی قرار گرفته و نسخه سوم ظرف سه روز در قبال اخذ رسید و به منظور رسیدگی و تایید، تسلیم وزارت کار خواهد شد. پیمان‌های دسته‌جمعی کار هنگامی اعتبار قانونی و قابلیت اجرایی خواهند داشت که اول: «مزایایی کمتر از آن چه در قانون کار پیش‌بینی شده در آن تعیین نشده باشد.» دوم: «با قوانین و مقررات جاری کشور و تصمیمات و مصوبات قانونی دولت مغایر نباشد.» سوم: «عدم تعارض موضوع یا موضوعات پیمان با بندهای الف و ب، به تأیید وزارت کار برسد.»
فواید پیمان‌های دسته‌جمعی برای طبقه کارگر
پیمان‌های دسته جمعی کار دایره وسیعی دارند که بسته به شرایط و موقعیت دارای موضوعاتی از قبیل «امنیت شغلی»، «آموزش فنی و حرفه‌ای»، «بازنشستگی»، «بیمه بیکاری» و ...هستند. این پیمان‌ها یک اقدام گروهی است که بین کارگران و کارفرمایان تنظیم می‌شود. در حال حاضر یکی از خلأهای موجود در کشور نبود پیمان‌های دسته جمعی کار است، در صورتی که در کشورهای دیگر تعیین دستمزد، بهره‌وری و شرایط کار بنگاه‌های اقتصادی در قالب پیمان دسته جمعی صورت می‌گیرد، از این رو بسیاری از تحلیگران اقتصادی و کارشناسان معتقدند که در جامعه امروز نیاز به قرارداد جمعی کار بیش از گذشته احساس می‌شود. پیمان دسته جمعی کار در صورتی که طرفین قرارداد در آن پیمان شرکت داشته باشند، بسیار کاربردی است. پیمان‌های دسته جمعی از دو جهت در توسعه حقوق کار مؤثر هستند. از یک طرف پیمان بر قراردادهای فردی کار تاثیر می‌گذارد چرا که در قراردادهای انفرادی کار که کارفرما قبل یا بعد از پیمان مـنعقد می‌کند، مقررات پیمان جمعی لازم الاتباع است. از طرف دیگر پیمان جمعی بر ایده قانونگذاران در فرایند قانونگذاری تاثیر زیادی دارد.
سه‌جانبه‌گراییی پررنگ‌تر می‌شود
«ولی‌الله صالحی»، کارشناس حوزه کار با تاکید بر لزوم گسترش پیمان‌های دسته جمعی میان کارفرمایان و کارگران می‌گوید: «قانون کار این ظرفیت را دارد که می‌گوید حداقل مزد باید تعیین شود و بالای حداقل مزد هرچه کارفرما به کارگر بدهد مختار است و هیچ ایرادی ندارد. در قانون کار موضوع بهره‌وری دیده شده و کارفرما می‌تواند از وزارت کار مجوز بگیرد و در قالب پیمان دسته جمعی با کارگرانش قرارداد امضا کند. در پیمان دسته جمعی همه کارگران یک‌جا با کارفرما قرارداد می‌بندند و نسبت به یک‌دیگر متعهد می‌شوند. قراردادهای جمعی، تولید را تکان می‌دهد و کارخانه را متحول می‌کند، با وجود آنکه در قانون کار پیمان‌های دسته جمعی پیش‌بینی شده ولی انعقاد این نوع قرارداد در کشور به ندرت دیده می‌شود. در پیمان دسته جمعی کارگران داخل کارخانه جمع می‌شوند و نماینده کارگران با کارفرما درباره حقوق و مزایا صحبت می‌کند و قرارداد بین کارفرما و تمام کارگران تنظیم می‌شود. این قرارداد جدا از قرارداد انفرادی است که هر کارگر با کارفرما می‌بندد و پس از تنظیم قرارداد به تایید وزارت کار می‌رسد و حالت سه‌جانبه پیدا می‌کند.»
