کاهش۵۹درصدی صادرات تن ماهی/قطع زنجیره تولید کنسرو با قیمت‌گذاری دستوری
به طور کلی صنایع کنسرو از سال ۱۴۰۰ به بعد که تن ماهی و رب گوجه فرنگی مشمول قیمت‌گذاری دستوری شدند، با مشکلات متعدد مواجه بودند؛ چراکه با وجود افزایش قیمت ماهی تن و در مواردی سایر هزینه‌های تولید، دولت به آنها مجوز افزایش قیمت نمی‌داد. این مشکل تاجایی پیش رفت که منجر به کاهش تولید تن ماهی شد.
به گزارش اکونگار؛ در مجموع در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۵۰ میلیون تا ۳۰۰ میلیون قوطی کنسرو ماهی تولید شد، اما انجمن سال گذشته پیش‌بینی کرده بود که این رقم در سال ۱۴۰۲ به کمتر از ٢٠٠ میلیون قوطی کاهش یابد. این در حالی است که تولید این محصول در سال ۱۳۹۷ حدود۶۵۰ میلیون عدد در سال بود.
در نهایت سال قبل تولیدکنندگان خواستار این شدند که به جای قیمت‌گذاری پیشینی، یعنی لزوم دریافت مجوز برای تغییر قیمت محصولات، مشمول قیمت‌گذاری پسینی باشند. یعنی دستگاه‌های ناظر بر قیمت محصولات جدید آنها نظارت کنند و در صورت تخلف و گران‌فروشی با آنها برخورد کنند، اما مجبور به اخذ مجوز افزایش قیمت نباشند.
از طرف دیگر در سال‌های اخیر با توجه به مشکلات تامین مواد اولیه و همچنین مشکلات معیشتی، تولیدکنندگان صنعت کنسرو با افت تقاضا هم در بازارهای صادراتی و هم در بازارهای داخلی نیز مواجه شدند.
کاهش 59 درصدی صادرات
برای مثال از سال ۱۴۰۱ قیمت ماهی تن صید داخل در کشور افزایش پیدا کرد، تا جایی که قیمت هر کیلوگرم ماهی تن صید داخل از قیمت انواع وارداتی این کالا بیشتر شد و این امر قیمت تمام‌شده محصول را به قدری بالا برده که امکان صادرات این کالا را از صادرکنندگان ایرانی گرفته است. صادرات تن ماهی در سال ۱۴۰۱ به حدود ۱.۶ میلیون دلار رسیده بود، اما در زمستان سال قبل گزارش‌هایی از کاهش ۵۹ درصدی صادرات این محصول منتشر شد.
در بازار داخلی هم با کاهش قدرت خرید مردم، تقاضا برای کنسرو ماهی تن کاهش یافته و در نتیجه این شرایط در سال گذشته شاهد رکود بازار و تولید با حداقل ظرفیت این محصول بودیم. در سال‌های اخیر هم فعالان این صنعت بارها تاکید کرده‌اند که در پی حذف ارز دولتی تن ماهی، این محصول از سفره اقشار متوسط و ضعیف حذف شده است.
رکود بازار و توقف تولید در حالی در بازار کنسرو ماهی کشور اتفاق افتاده که بیش از 110 واحد تولید کنسرو ماهی از وزارت صمت یا وزارت جهاد کشاورزی مجوز گرفته‌اند و از این تعداد حدود 50 واحد به طور دائم و یا فصلی به تولید مشغول بودند.
در یکسال گذشته راهکارهای پیشنهادی فعالان این صنعت به وزارت جهاد کشاورزی برای جلوگیری از قیمت ماهی تون صید داخل نیز مورد توجه قرار نگرفت. در نتیجه بهای هر کیلوگرم ماهی تون صید داخل تا 158 هزار تومان بالا رفت، در حالی که سال گذشته قیمت این کالا 50 هزار تومان بود.
رئیس سندیکای صنایع کنسرو ایران خاطرنشان کرد: اکنون با تداوم واردات، قیمت این کالا به حدود 150 هزار تومان کاهش پیدا کرده است. با این حال تولیدکنندگان همواره نگران هستند که واردات ماهی تون با اختلال رو به رو شود و این امر تولید آنها را بیش از پیش تحت تأثیر قرار دهد. همچنین هر چند در یک مقطع زمانى، قیمت ماهی تون به فراتر از 158 هزار تومان رسید و تولیدکنندگان باید قیمت مصرف‌کننده را به بیشتر از 92000 تومان افزایش می‌دادند، ولى تولیدکنندگان کنسرو ماهى براى پیشگیرى از خروج این محصول از سبد مصرف مردم قیمت را روى ٨٧٥٠٠ تومان ثابت نگه داشتند.
نخستین دلیل مداخله بی‌دلیل دولت در مناسبات حلقه‌های مختلف زنجیره تامین بود. دولت از اوایل سال 1401 کنسرو ماهی را مشمول قیمت‌گذاری پیشینی کرد و با این کار تعادل میان عرضه و تقاضا را بر هم ریخت. از همان موقع سیر صعودی قیمت کنسرو ماهی تون آغاز شد.
علاوه بر اینها بانک مرکزی نیز در تخصیص ارز به واردات ماهی تون سختگیری‌هایی اعمال کرد و تغییر گروه کالایى ماهی تون از ٢١ به ٢٢، بسیار زمانبر شد که این امر واردات تون ماهیان را با چالش مواجه کرد. در این شرایط تسهیل واردات تون ماهیان و حذف مالیات بر ارزش افزوده کنسرو ماهى موثرترین راهکارهایی است که براى خروج صنعت کنسرو ماهى از شرایط سخت کنونى پیشنهاد می‌شود
افت شدید تولید تن ماهی
به طور کلی صنایع کنسرو از سال ۱۴۰۰ به بعد که تن ماهی و رب گوجه فرنگی مشمول قیمت‌گذاری دستوری شدند، با مشکلات متعدد مواجه بودند؛ چراکه با وجود افزایش قیمت ماهی تن و در مواردی سایر هزینه‌های تولید، دولت به آنها مجوز افزایش قیمت نمی‌داد. این مشکل تاجایی پیش رفت که منجر به کاهش تولید تن ماهی شد. در مجموع در سال ۱۴۰۱ حدود ۲۵۰ میلیون تا ۳۰۰ میلیون قوطی کنسرو ماهی تولید شد، اما انجمن سال گذشته پیش‌بینی کرده بود که این رقم در سال ۱۴۰۲ به کمتر از ٢٠٠ میلیون قوطی کاهش یابد. این در حالی است که تولید این محصول در سال ۱۳۹۷ حدود۶۵۰ میلیون عدد در سال بود.
در نهایت سال قبل تولیدکنندگان خواستار این شدند که به جای قیمت‌گذاری پیشینی، یعنی لزوم دریافت مجوز برای تغییر قیمت محصولات، مشمول قیمت‌گذاری پسینی باشند. یعنی دستگاه‌های ناظر بر قیمت محصولات جدید آنها نظارت کنند و در صورت تخلف و گران‌فروشی با آنها برخورد کنند، اما مجبور به اخذ مجوز افزایش قیمت نباشند.
از طرف دیگر در سال‌های اخیر با توجه به مشکلات تامین مواد اولیه و همچنین مشکلات معیشتی، تولیدکنندگان صنعت کنسرو با افت تقاضا هم در بازارهای صادراتی و هم در بازارهای داخلی نیز مواجه شدند.
کمبود ماده اولیه تولید کنسرو ماهی تن
اصلی‌ترین دغدغه کنونی تولیدکنندگان کنسرو ماهی تن تامین ماهی به عنوان مهم‌‌ترین ماده اولیه تولید این کالاست؛ فصل صید در خرداد تمام شد و اواخر ماه مهر از سر گرفته می‌شود، در این فصل که در میان اهالی جنوب به فصل مونسون معروف است صید محدود می‌شود و امکان تامین ماهی موردنیاز صنعت کنسرو ماهی تن از صید داخل از بین می‌رود و این صنعت به طور معمول در این فصل ماهی موردنیاز را از طریق واردات تامین می‌کند.
در چنین شرایطی وزارت جهاد کشاورزی در ثبت سفارش واردات ماهی تن محدودیت قائل شده و در حال حاضر می‌توان گفت ثبت سفارش برای ماهی بسته است و این موضوع صنعت را با کمبود شدید ماده اولیه مواجه کرده و واحدهای تولیدکننده کنسرو ماهی تن از ابتدای سال تاکنون ثبت سفارش چندانی نداشته‌اند؛ تداوم این رویه به کاهش عرضه کنسرو ماهی تن در بازار و افزایش قیمت آن می‌انجامد.
سیستمی‌سازی ثبت سفارش‌ها نیز جریان کار را کند کرده و برای ثبت سفارش واردات ماهی تن در سیستم ابتدا باید قیمت جهانی ماهی تن احصاء شود که البته پس از پیگیری سخت‌کوشانه و روزانه سندیکای صنایع کنسرو ایران در یک ماه گذشته روز سه شنبه ۸ خرداد قیمت جهانی ماهی تن در وزارت جهاد کشاورزی تعیین تکلیف شد.
سازمان شیلات ایران در مکاتبه با وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده که برای شش ماهه نخست سال جاری ۲۵۰۰۰ تن ماهی تن با ارز تالار دوم باید ثبت سفارش و به کشور وارد شود، همچنین از آنجا که سازمان شیلات می‌داند خلأ زیادی در تامین ماهی موردنیاز واحدهای تولیدکننده کنسرو ماهی تن وجود دارد اعلام کرده که ۱۰۰۰۰ تن ماهی دیگر نیز با ارز حاصل از صادرات وارد شود، بنابراین شیلات هم تایید می‌کند که صنعت کنسرو ماهی تن برای پیشبرد تولید در نیمه نخست سال ۱۴۰۳ به ۳۵۰۰۰ تن ماهی نیاز دارد اما وزارت جهاد کشاورزی تولیدکنندگان کنسرو ماهی را آنچنان که باید در تامین ارز همراهی نمی‌کند و به عبارت دیگر به نظر سازمان شیلات به عنوان دستگاه تخصصی ذیل خود توجه کافی مبذول نمی‌دارد.
فعالان صنعت می‌دانند که کشور در تنگنای تحریم با محدودیت منابع ارزی روبه‌روست؛ تحریم بزرگ‌ترین بلا به جان تولیدکننده است و به باور من تحریم جز آسیب دستاوردی برای کشور ندارد. اما در شرایط تحریم منابع ارزی را باید مدیریت کرد و تامین مواد اولیه تولید در کارخانه‌ها را در اولویت قرار داد و از بروز مفاسدی که به هدررفت منابع ارزی کشور می‌انجامد جلوگیری کرد.
اگر امسال سال جهش تولید است پس باید به اقتضائات آن تن داد و توجه داشت که کنسرو ماهی در کشور ما کالای مصرفی اقشار متوسط به پایین جامعه است و کاهش عرضه و افزایش قیمت آن به خروج این کالا از سبد خرید این طبقه اقتصادی می‌انجامد؛ بنابراین‌ها اگر ارز موردنیاز برای واردات ماهی تن در نیمه نخست امسال اختصاص نیابد به یقین از ماه دوم تابستان با کمبود عرضه کنسرو ماهی تن در بازار روبه‌رو خواهیم شد، اتفاقی که در سال گذشته نیز شاهد آن بودیم.
تاکنون که سه ماه از سال ۱۴۰۳ گذشته تولیدکنندگان کنسرو ماهی تن با وجود افزایش هزینه‌های حقوق و دستمزد، انرژی و حمل قیمت محصولات خود را افزایش نداده‌اند و همچنان قیمت ۸۷۵۰۰ تومان سال گذشته را بر محصولات خود درج می‌کنند و با این کار از حاشیه سود خود می‌کاهند، به عبارت دیگر تولیدکنندگان وطایف خود را برای تداوم تولید در چنین شرایطی انجام داده‌اند اما دولت و بانک مرکزی بر اجرای ظایف خود متعهد نیستند.
در زنجیره کنونی تولید تا مصرف کنسرو ماهی تن این تولیدکننده است که متضرر می‌شود تا بازار مصرف خود را از دست ندهد و تولیدکننده در چنین شرایط انتظار دارد که دولت در کنار او باشد نه در مقابلش.
روند کند ثبت سفارش ها باعث قطع مواد اولیه می شود
چالش‌ها در صنعت کنسرو همانند دیگر صنایع کشور فراوان است اما آنچه در حال حاضر ما را نگران کرده، بویژه پس از حادثه‌ای که برای رئیس دولت اتفاق افتاد، وضعیت اقتصادی نابسامان شد که متاسفانه در شرایط فعلی برخی از مدیران کار را رها کرده و منتظرند تا تکلیف دولت آینده مشخص شود؛ شوربختانه به‌نظر می‌رسد که گوش شنوایی از جانب تصمیم‌گیران برای شنیدن مشکلات وجود ندارد.
در شرایط فعلی بانک‌ها به شدت انقباضی عمل می‌کنند و واحدهای ما شدیداً از کمبود سرمایه در گردش برای تامین مواد اولیه رنج می‌برند و نمی‌توانند مواد اولیه مورد نیازشان را تهیه کنند تا چرخ تولیدشان بچرخد.
مشکلات عدیده ای بر سر راه تولید وجود دارد
یکی از این موارد این است که هفته‌ای یک نوبت برق صنایع را قطع می‌کنند که ما را با مشکلات جدی مواجه کرده است.
تحریمها فوق‌العاده اثرگذارند و مشکلات زیادی را هم ایجاد کرده اند، اما همه مشکلات ناشی از تحریمها نیستند و بسیاری از مشکلات ناشی از بی‌تدبیری و سوء‌مدیریت مسئولان است.
الزام بر رسیدگی مشکل رفع تعهدات ارزی
در مورد برگشت ارز هیچ کس اعتراضی ندارد و همه این موضوع را پذیرفته‌اند که ارز حاصل از صادرات باید به کشور برگردد اما موضوع قیمت آن است که دولت آن را با قیمت کم از صادرکنندگان می‌خرد؛ اما نرخ دستوری ارز سیاست درستی نیست که باید در مورد آن تجدید نظر شود.
تن ماهی هم از سفره‌های مردم حذف شد
تن ماهی از کالاهایی است که ظرف یکسال اخیر با افزایش عجیب قیمت روبه‌رو بوده است. بنا بر گزارش مرکز آمار، قیمت مصرف‌کننده کنسروهای ۱۸۰ گرمی تن ماهی در حدفاصل مهر ۱۴۰۱ تا مهر ۱۴۰۲ حدود ۱۱۰ درصد جهش داشته و از ۳۴ هزار و ۳۲۰ تومان به ۷۲ هزار و ۴۰ تومان رسیده است.
این در حالی است که رصد بازار نشان می‌دهد در حال حاضر قیمت تن ماهی ساده از ۸۵ هزار تومان هم گذشته است. برخی از مردم معتقدند قیمت کنسرو ماهی با توجه به قیمت برخی از انواع ماهی دیگر ارزندگی لازم را برای خرید ندارد.
در حالی که تن ماهی غذای کارگری و دانشجویی بود، در حال حاضر خیلی از مردم به خاطر قیمت بالا، این کالا را از سبد خرید خود حذف کرده‌اند و تحت تاثیر این موضوع، مشخصا آمار فروش پایین آمده و خیلی از کارخانه‌های تولید تن ماهی تعطیل شده‌اند.
در حال حاضر تن ماهی قیمت‌گذاری پیشینی و نرخ مصوب ندارد و تولیدکنندگان به روال معمول یعنی بر اساس قیمت خرید مواد اولیه و ضوابط سازمان حمایت با لحاظ یک میزان سود قانونی قیمت محصولات خود را تعیین می‌کنند اما با این وجود چنانچه یک تولیدکننده قیمت‌ها را بیش از اندازه افزایش دهد باید پاسخگو باشد.
